برنامه تامین بذر گندم مرغوب و گواهی‌شده

محمّد حسن عصّاره - رییس موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال

براساس سیاست کلی معاونت امور زراعت، تامین 65درصد بذر گندم آبی و 40درصد بذر گندم دیم با بذر گواهی‌شده هدف‌گذاری شده است. بر مبنای برنامه ریزی انجام شده، تامین بذر گواهی‌شده تا سال زراعی 96-95 با رشد سالیانه همراه بود به نحوی که در این سال زراعی با تحقق 91 درصدی برنامه‌، بیش از 470 هزارتن بذر گندم در طبقات و ارقام مختلف توسط شرکت‌های بذر دارای مجوز، خریداری شد و قسمت اعظم بذرهای تولیدی نیز به فروش رسید و توسط کشاورزان کشت شد.

در سال زراعی 97-96 برنامه تامین بذر گندم با رشد حدود 10 درصدی، 572 هزارتن برنامه‌ریزی شد و با تلاش شرکت‌های بذر، پیمانکاران تولیدکننده بذر و دستگاه نظارت، حدود 95 درصد برنامه، محقق و بیش از  543هزار و 128 تن بذر گندم خریداری شد.

این مقدار بذر در تاریخ تولید و تامین بذر کشور بی سابقه بوده است و باید توجه داشت که این مهم با وجود عوامل طبیعی نامساعدی مانند دمای پائین کم سابقه بهاره و شیوع بیماری‌هایی مانند لکه نواری باکتریایی گندم انجام شد.

افزایش بسیار جدی در هزینه‌های تولید بخش کشاورزی ناشی از افزایش چندبرابری قیمت ارز و همچنین اعلام دیرهنگام قیمت خرید تضمینی گندم توسط شورای اقتصاد، منجر شد که حدود 105 هزارتن از بذرهای کیفی خریداری شده نزد شرکت‌های بذر باقی ماند.

از آنجائی که عموماً شرکت‌ها بر اساس سفارش، بذر خود را بوجاری، ضدعفونی و بسته‌بندی می‌کنند، نزدیک به 65 هزارتن از این بذرها به صوت خام نزد شرکت‌ها موجود بود که با توجه به موج خرید گندم خارج از شبکه توسط دلالان در زمستان 1397، این بذرها با قیمت بالاتر از خرید تضمینی به دلالان فروخته و از نظام بذر خارج شد. این در حالی بود که دولت یارانه بذر گندم و جو را با تاخیر حداقل یک و نیم ساله به شرکت‌ها پرداخت می‌کرد و شرکت‌ها در چنین شرایطی به طور مضاعف متضرر شدند.

با توجه به مانده بذر شرکت‌ها و پیش‌بینی عدم استقبال نسبی کشاورزان از خرید بذر گواهی‌شده گندم، برنامه تامین بذر گندم سال زراعی 98-97 نه تنها نسبت به سال قبل افزایش نداشت، بلکه کاهش حدود شش درصدی (537929 تن) را تجربه کرد.

علیرغم تلاش معاونت امور زراعت، طرح گندم و دستگاه نظارت (مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال)، به دلیل عدم اطمینان شرکت‌ها از فروش بذر مطابق برنامه مصوب، تنها 84.2 درصد برنامه محقق شد و 453 هزارتن بذر گندم به انبار شرکت‌های تولیدکننده بذر وارد شد که کاهش حدود 20درصدی را نسبت به فصل زراعی گذشته نشان داد.

متاسفانه به دلیل اعلام دیرهنگام قیمت خرید تضمینی و اصلاح مجدد بسیار دیرهنگام آن، حدود 130 هزارتن از بذرهای خریداری شده نزد شرکت‌ها رسوب کرد و حدود 270 هزارتن بذر گواهی‌شده گندم توسط کشاورزان جذب شد.

عدم اطمینان کشاورزان و تولیدکنندگان بذر نسبت به سیاست‌های شورای اقتصاد برای قیمت‌گذاری مناسب گندم و میزان یارانه پرداختی به بذر غلات، باعث شد در سال زراعی 1399-1398 تنها 381 هزارتن بذر گندم و حدود 40 هزارتن بذر جو توسط شرکت‌های تولید بذر تدارک دیده شود و تحقق برنامه در گندم و جو به ترتیب 73 و 59 درصد باشد.

البته وزارت جهاد کشاورزی با بسیج امکانات تعاونی‌های تولید و روستائی ضمن بوجاری و ضدعفونی بذرهای خودمصرفی کشاورزان، با تدارک بذر مرغوب گندم در برخی استان‌ها سعی کرده است تا کمبود بذرهای گواهی‌شده را جبران کند و تاکنون هیچ سطحی در کشور بدلیل نبود بذر، کشت نشده رها نشده است.