اهمیت حیاتی توسعه گیاهان دارویی

ترحم بهزاد - مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور

رهبر معظم انقلاب در نامگذاری سال ۹۹ به‌عنوان سال جهش تولید، نکاتی را برای هر‌یک از دستگاه‌ها، مد‌نظر داشتند. پیرو طرح ۹ در ۹۹ سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، بدون تردید تولید و توسعه گیاهان دارویی از‌جمله بخش‌های پیشرو و یکی از محصولات اساسی و مورد نیاز در سال جهش تولید است. جهش در تولید یعنی اقدامی جهادی؛ یعنی فعالیتی بالاتر و بیش از حد معمول و عادی تا آن پیشرفت لازم در تمام عرصه‌ها رؤیت شود و تحقق یابد. 

ایران با داشتن ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم جهان، یکی از بهترین خاستگاه‌ها برای رشد و تکثیر گیاهان دارویی به شمار می‌رود. گیاهان دارویی به‌عنوان ذخایر و گنجینه‌های ژنتیکی گیاهی می‌توانند بزرگ‌ترین ثروت ملی برای هر کشوری به‌عنوان یکی از تولیدات مهم محسوب شوند.

گیاهان دارویی از ارزش خاصی در علوم زیستی، پزشکی و دامپزشکی به لحاظ پیشگیری و درمان بیماری برخوردار هستند. در سال‌های اخیر استفاده از گیاهان دارویی به دلیل اثبات اثرات مفید آن، ارزان‌بودن، نداشتن اثرات جانبی و همچنین سازگاربودن با محیط زیست روز به روز در حال افزایش است.

ایجاد فرصت‌های جهش در توسعه گیاهان دارویی در مراتع حائز اهمیت بوده و لازم است در زمینه فراورده‌های مختلف، اقدامات لازم مرکز توجه قرار گیرد؛ چراکه شرایط جغرافیایی و تنوع آب‌وهوایی ایران و امکان رویش اکثر گیاهان دارویی در مراتع، فرصتی طلایی است که در کشور وجود دارد. همچنین متکی‌بودن اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی، آسیب‌پذیری زیادی به دنبال داشته و یکی از راه‌های مقابله با این چالش، توسعه تولیداتی است که ضمن بهبود وضع اقتصاد داخلی، افزایش صادرات غیرنفتی را با خود به همراه داشته باشد.

توسعه گیاهان دارویی به دلیل نیاز آبی کم در شرایط خشک‌سالی و قابلیت تولید در زمین‌های کم‌بازده، می‌تواند در افزایش بهره‌وری از منابع آب و خاک مؤثر واقع شود. در‌حال‌حاضر ارزش جهانی تجارت گیاهان دارویی ده‌ها میلیارد دلار در سال است و کشور ایران با توجه به شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی، پتانسیل مطلوبی در این حوزه دارد.

 مراتع مهم‌ترین ذخیره‌گاه ژنتیکی گونه‌های منحصربه‌فرد گیاهان دارویی، خوراکی و صنعتی باارزش هستند و حفاظت از این رویشگاه‌ها و ذخایر ژنتیکی در اولویت برنامه‌های حفاظتی و سپس بهره‌برداری اصولی قرار دارد. کشور ما در زمینه صادرات برخی گیاهان دارویی مرتعی مانند آنغوزه، باریجه، گزانگبین، کتیرا و زیره رتبه نخست صادرات جهان را دارد که مراتع و جنگل‌ها توانسته‌اند در سال ۹۸ بیش از ۱۵میلیون دلار درآمد نصیب مرتع‌داران و بهره‌برداران کنند.

شعارهایی که از سوی رهبر معظم انقلاب انتخاب می‌شوند، فقط معطوف به همان سال نیست و همیشه باید مد‌نظر باشند. برنامه‌ریزی دقیق در جهش تولید، وابستگی داخل به خارج را از بین می‌برد و اقتصاد کشور را قوی می‌کند. قوی‌شدن اقتصاد موجب خواهد شد وابستگی اقتصاد کشور به نفت روز به روز کاهش یابد.