آبزی‌پروری و چالش‌های اقلیمی

حسینعلی عبدالحی-معاون توسعه آبزی‌پروری سازمان شیلات ایران

سازمان خواربار و کشاوزی ملل متحد (فائو) سالیانه اجلاس شیلات (ماهیگیری) را با حضور کشورهای عضو برگزار می‌کند. اجلاس سی چهارم کمیته ماهیگیری فائو از تاریخ اول تا پنجم فوریه 2021 مطابق با 13 -17 بهمن 1399 در شهر رم به صورت مجازی برگزار شد و مطالب بسیار مهمی در بحث صید و آبزی پروری و امنیت غذایی عنوان شد و این موارد طی بیانیه ای به شرح زیر مورد تایید شرکت کنندگان قرار گرفت.

این بیانیه می‌تواند سرفصل برنامه‌ریزی دست اندرکاران دولتی، مدیران و محققین موسسات تحقیقاتی، دانشگاهیان و بهره برداران بخش خصوصی قرار گیرد.

وزیران و نمایندگان کشورها برای توسعه پایدار و تعهدات برنامه 2030 و پایان دادن به فقر و گرسنگی تاکید داشتند و عنوان شد که در سال 2019 حدود 750 میلیون نفر به افراد گرسنگی یا کم تغذیه شده افزایش شده است و اینکه از هر چهار کودک زیر 5 سال یک نفر به طور مزمن سوء تغذیه دارد.

نفش صید و آبزی پروری در مبارزه با گرسنگی و فقر به مرور زمان در حال رشد است و در سال 2018 براساس آمار فائو،  156 میلیون تن ماهی و 32 میلیون تن  گیاهان آبزی پروری مصرف مستقیم انسان تولید شده است و افزایش 7 برابری نسبت به سال 1950 داشته است و برای 3.3 میلیارد نفر که 20 درصد جمعیت متوسط مصرف پروتئین حیوانی داشتند را تهیه کردند.

نقش و سهم صید و آبزی پروری چه به صورت صنعتی و چه به صورت خرد در ریشه کنی فقر و تامین معیشت و نیازهای غذایی جوامع محلی خیلی مهم است.

نفش زنان در کلیه اهداف توسعه پایدار به ویژه به عنوان عوامل دستیبابی به امنیت غذایی و بهبود تغذیه خانواده های فقیر و آسیب پذیر و پتانسیل های صید و آبزی پروری فرصت بسیار مهمی است.  تمام دنیا از تأثیر بی سابقه بیماری همه گیر COVID-19 بر روی بخش‌های صید و آبزی پروری و اتکا به تجارت جهانی و شناخت اهمیت اطمینان از توسعه پایدار بخش نگران هستند.

در بیانیه اجلاس فائو، بر هدف توسعه پایدار برای حفاظت  و استفاده پایدار از اقیانوس ها، دریاها و منابع دریایی و نقش ماهیگیری  پایدار حیاتی در دستیابی به نتایج تنوع زیستی، تاکید شده است. با درک اینکه 65.4 درصد از ذخایر ماهی در سطوح پایدار بیولوژیکی صید می شوند، جایی که صید به طور موثر مدیریت می شود، ولی بالاتر از سطح هدف یا بازسازی است، در حالی که در مواردی که مدیریت صید  ضعیف است ، روند وضعیت ذخائر  بدتر است.

مناطقی که دارای مدیریت صید توسعه نیافته هستند، به طور متوسط ​​نیمی از فراوانی  ذخائر  ارزیابی شده هستند و پایداری آنها رو به زوال است. 34.2 درصد از کل ذخایر ماهی دریایی که توسط فائو کنترل می شود در حال حاضر فراتر از حد پایدار بیولوژیکی صید می شوند ، و از  سال  1974 که فائو پایش داشته، میزان آن سه برابر افزایش  داشته است .

با درک این که چالش‌ها در اجرای اقدامات موثر مدیریت صید، پیچیده، خاص منطقه ای و چند بعدی است، و اغلب به دلیل اطلاعات کافی برای پشتیبانی از تصمیمات مبتنی بر علم، و همچنین ظرفیت نهادی و انسانی محدود، لزوم تلاش هماهنگ در آبها را نشان می‌دهد در داخل و فراتر از صلاحیت ملی که فقط شامل اقدامات حفاظت از محیط زیست نیست بلکه شامل ظرفیت سازی و پشتیبانی است، به ویژه برای کشورهای کوچک در حال توسعه  و کشورهای کمتر توسعه یافته، برای مدیریت شیلات پایدار و یکپارچه سازی ماهیگیری نیاز به برنامه ریزی و حکومت اقیانوس چارچوب گسترده تر، در چارچوب اکوسیستم و پیشگیرانه روش، و تقویت اراده و ظرفیت سیاسی و بهبود اجرای چارچوب سیاست های موجود شناخت بیشترنیاز است .

با درک این که پرورش آبزیان در 5 دهه گذشته سریع‌ترین رشد صنعت تولید مواد غذایی بوده است، فائو مسئولیت دو برابر شدن سرانه مصرف ماهی در جهان از سال 1960 را به عهده داشته و سهم بیشتری در تأمین مواد غذایی و معیشت یک جمعیت در حال رشد دارد.

این بخش منابع غذایی توسعه پایدار را با بهبود سلامت آبزیان و امنیت زیستی، کاهش بار بیماری و تشویق به استفاده مسئولانه و محتاطانه از داروهای ضد میکروبی تقویت می‌کند.

چالش‌های مهمی که در صنعت صید و آبزی پروری به وجود آمده است با تغییر شرایط آب و هوایی و اقیانوس‌ها، به ویژه در آنجا که درجه حرارت گرم شدن آب، از بین بردن اکسیژن زدایی و اسیدی شدن در محیط‌های آبی در حال حاضر بر توزیع و فراوانی ذخایر ماهی در بسیاری از مناطق تأثیر می‌گذارد، نیاز فوری برای رسیدگی به این مشکلات از طریق اقدامات مدیریتی ماهیگیری نوآورانه، فراگیر، موثر و سازگار، و با اطمینان از اکوسیستم‌های سالم و مولد وجود دارد، از جمله با استفاده از بهترین اطلاعات علمی موجود، از زمان موثر و ابزارهای مدیریتی مبتنی بر منطقه ، حفاظت و استفاده پایدار از ذخایر ماهی  مطابق با قوانین بین المللی و قوانین ملی، مناطق حفاظت شده است.

علاوه بر این، اگر به خوبی مدیریت شود، پاسخ ما به این چالش ها همچنین می‌تواند فرصت‌هایی ایجاد کند، از جمله اینکه بخش صید و آبزی پروری می تواند از طریق به کارگیری روش‌های کارآمد انرژی، در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش داشته باشد.

برای اطمینان از غذاهای آبزی، اقدام فوری و هدفمند و  ارائه  راه‌های فراگیر، موثر و پایدار برای کاهش فقر، تأمین معیشت امن و زیربنای امنیت غذایی و تغذیه، برای دستیابی به اهداف تعیین شده در دستور کار 2030 خواهد گرفت،  ضمن اینکه هدف آیین نامه ماهیگیری مسولانه سال 1995 (CCRF) ایجاد اصولی برای فعالیتهای ماهیگیری و صید، از جمله توسعه آبزی پروری، با هدف اطمینان از حفاظت، مدیریت و توسعه مسئولانه آبزیان زنده است.

در اجلاس سالیانه فائو به این موارد توسط وزرای کشاورزی عضو تاکید شد:

1. مجدداً تعهد خود را نسبت به اصول و اهداف آیین نامه ماهیگیری مسولانه (CCRF)و اجرای مؤثر ابزارهای بین المللی ماهیگیری  و آبزی پروری که از زمان تصویب CCRF تدوین شده است ً مورد تأکید قرار دهیم.
2. برای افزایش موفقیت های اخیر در پایداری ماهیگیری، ما نیاز به پیاده سازی و بهبود سیستم های ارزیابی و مدیریت شیلات در همه مناطق به ویژه در مناطقی که وضعیت موجودی ماهی در آنها رو به کاهش یا ناشناخته است، داریم.
3.  ما باید مبنای علمی را در حمایت از تصمیمات مدیریت صید و آبزی پروری تقویت کنیم، از جمله با استفاده از فن آوری جدید، مانند نظارت و گزارش الکترونیکی ، و ارتقا همکاری علمی بین المللی، به ویژه تحقیقات فرا رشته ای، ظرفیت سازی، آموزش و اطمینان از این که بهترین مشاوره علمی موجود در بخش در فرآیند تصمیم گیری با در نظر گرفتن دهه 2021-2030 سازمان ملل متحد برای توسعه پایدار به درستی در نظر گرفته شده است.
4.   رویکرد اکوسیستم به عنوان یک چارچوب موثر برای تلفیق اهداف حفاظت و استفاده پایدار و ترویج استفاده از اقدامات مدیریتی در تمام سیستم‌های آبی، سازگار با پیچیدگی و منحصر به فرد بودن هر منبع و زیستگاه و کاهش تأثیر دریایی بستر، وسایل ماهیگیری رها شده، گمشده یا در غیر این صورت دور ریخته شده (ALDFG) )، کاهش ضایعات  و صید ضمنی  و مسائل مربوط به صید و از بین بردن اقدامات مضر ماهیگیری مورد تاکید قرار گرفت.
5.  پتانسیل پرورش آبزی پروری را برای رشد بیشتر به ویژه از طریق اقدامات نوآورانه که از نظارت بر محیط زیست حمایت می کنند و همچنین مزایای پایدار برنامه های جدید توسعه و پرورش آبزی پروری جدید و مداوم و نیاز به سرمایه گذاری برای حمایت از ظرفیت سازی، تحقیق و توسعه خدمات شناخت، با توجه ویژه به مناطقی که رشد جمعیت بیشترین سیستم غذایی را به چالش می کشد.
6.  تکرار اهمیت مکانیسم های حاکمیت همکاری بین المللی برای کمک به بهبود صید و آبزی پروری پایدار و محافظت از محیط اقیانوس از جمله حمایت از تلاش برای اجرای اسناد بین المللی در صورت لزوم مانند کنوانسیون حقوق دریای سازمان ملل (UNCLOS) و 1995 توافقنامه سازمان ملل برای اجرای مقررات UNCLOS در تاریخ 10 دسامبر 1982 در مورد حفاظت و مدیریت ذخایر ماهی و ذخایر ماهیان مهاجر (توافق نامه ذخایر ماهی) و توافق نامه FAO در مورد اقدامات دولت بندر و ابزارهای مکمل برای جلوگیری و از بین بردن صید غیر مجاز ، گزارش نشده و غیرقانونی (IUU) از جمله با حمایت از بودجه مربوط به آنها ، به منظور کاهش صید بیش از حد مجاز IUU است.
7. متعهد به تقویت ، در صورت لزوم ، رژیم های حفاظت و مدیریت ارگان های منطقه ای شیلات و سازمان های منطقه ای مدیریت شیلات و بهبود عملکرد آنها برای تقویت حکومت ماهیگیری و حفظ بهتر و بازیابی اکوسیستم های دریایی و تنوع زیستی در حالی که به طور موثرتری به امنیت غذایی کمک می کند؛ سیستم های غذایی پایدار مبارزه با ماهیگیریIUU ؛ و همچنین رشد پایدارو مشاغل هستیم.
8.  مصرف ماهی، گیاهان آبزی و فرآورده های آنها که از صید و آبزی پروری پایدار گرفته می شوند و مطابق با اقدامات حفاظتی و مدیریتی صید شده تشویق شوند ، آبزیان از جمله غذاهای سالم کره زمین و به ویژه از  منابع کم مصرف هستند. تصدیق اینکه گرم شدن درجه حرارت آب ، از بین بردن اکسیژن  و اسیدی شدن در محیط های آبی انتظار می رود سرعت تولید و توزیع فعلی گونه های ماهی هدف و غیر هدف را در اقیانوس ، دریاها و آبهای داخلی را تغییر دهد.
9.  سیاست هایی حمایتی از مشارکت صید و آبزی پروری در مقیاس کوچک در امنیت غذایی اشتغال و درآمد ارتقا یابند، بهبود سیستم های جمع آوری داده ها ، به ویژه ازصید صنعتی و صید خرد  و حمایت بیشتر دسترسی صیادان خرد و ابزی پروران  به بازارهای محلی، ملی و بین المللی، تجارت عادلانه و بدون تبعیض برای محصولات صید و آبزی پروری  در مقیاس کوچک، از جمله از طریق اجرای دستورالعمل های داوطلبانه FAO برای تأمین امنیت آبزیان در مقیاس کوچک را فراهم کنیم.
10.  ماهی ها به طور کامل در استراتژی های امنیت غذایی و تغذیه ای ملی ، منطقه ای و جهانی در نظر گرفته شده اند و به پایداری طولانی مدت سیستم های غذایی برای از بین بردن گرسنگی و رفع سو تغذیه و کاهش بیماری های مرتبط با رژیم غذایی کمک می کنند.
11. با اجرای استانداردهای مورد توافق بین المللی از طریق اقدامات مناسب، از جمله آگاهی بخشی، آموزش با توجه به زمینه، ظرفیت ها و اولویت های ملی، به ویژه کاهش میزان تلفات و ضایعات قبل و بعد از برداشت در بخش ، از جمله دور ریختن ، تشویق کنید. ، استانداردهای ایمنی و کیفیت، برای بهبود فرآوری، توزیع و مصرف ماهی، در نتیجه همچنین ارزش محصولات ماهی را در حمایت از اقتصاد پایدار و فراگیر اقیانوس افزایش می دهد .
12. تجارت مبتنی بر قاعده، تجارت آزاد، بدون تبعیض و عادلانه محصولات صید و آبزی پروری را از طریق همکاری در مجامع مربوطه منطقه ای و چندجانبه گسترش دهیم، اشکال خاصی از یارانه های شیلات را که به ظرفیت بیش از حد و صید بیش از حد کمک می کنند، منع کرده و یارانه های کمک کننده را حذف کنید. به صید غیر قانونی و با اطمینان از تجارت و فنی اقدامات شفاف، مبتنی بر توصیه های علمی ، بدون تبعیض ، مطابق با قوانین و استانداردهای مورد توافق بین المللی است و منجر به ایجاد موانع غیر تعرفه ای یا تضعیف اقدامات حفاظتی نمی شود .
13.  ارتقا دستیابی به شرایط کار ایمن ، سالم و عادلانه برای همه افراد در بخش ، حمایت از تلاش ها برای جلوگیری و متوقف کردن کار اجباری ، تسهیل دسترسی به برنامه های حفاظت اجتماعی برای ماهیگیران و تولیدکنندگان آبزی پروری و جوامع آنها ، اقدامات پشتیبانی برای بهبود ایمنی در دریا ،  با همکاری سایر سازمانهای بین المللی مرتبط ، از جمله سازمان بین المللی کار و سازمان بین المللی دریانوردی ، در جهت ارتقا سطح زندگی برای همه بخشها کار کنیم.
14.  اطمینان از توانمندی زنان با افزایش دسترسی کامل زنان به فرصت های برابر در صید و آبزی پروری از طریق سیاست های مبتنی بر جنسیت ، اقدام موثر  علیه تبعیض و سو استفاده در محل کار ، تسهیل دسترسی زنان به آموزش و پرورش ، فن آوری ، اعتبار ، کارآفرینی فرصت ها ، منابع طبیعی و فراهم آوردن فرصت های برابر در همه سطوح ، از جمله برای رهبری و تصمیم گیری ، و با مبارزه با نابرابری های سیستمیک جنسیتی که به ضرر زنان است .
15. پشتیبانی از اجرای رویکردهای مدیریتی چند بخشی ،  اکوسیستم یکپارچه و هماهنگ ، و همچنین برنامه ریزی زمانی و مکانی ، با اشاره به اینکه تلاش های ما در زمینه فشارهای رو به رشد در سیستم های آبزی پروری دریایی و داخلی ، مانند آلودگی در همه اشکال آن ، اقدامات غیرقانونی ، بلایای طبیعی ، تغییرات آب و هوایی ، از دست دادن تنوع زیستی ، افزایش رقابت برای استفاده از مناطق دریایی و ساحلی و سایر خواسته ها در مورد دسترسی به آب شیرین و زمین توجه شود.

نتیجه می گیریم که موارد فوق، از چشم انداز در حال تکامل و مثبت صید و آبزی پروری  در قرن 21 پشتیبانی می کند ، جایی که این بخش به دلیل سهم خود در مبارزه با فقر ، گرسنگی و سو تغذیه ، توانایی آماده سازی و پاسخگویی به تغییر شرایط آب و هوایی و تعهد آن به توسعه پایدار کاملاً شناخته شده است. و  توصیه می کنیم که توسعه بیشتر این چشم انداز جدید ، به عنوان مناسب ، تحت نظارت کمیته ماهیگیری FAO (COFI) ، به عنوان اصلی ترین مجمع جهانی برای بحث و تصمیم گیری در مورد مسائل مربوط به صید و آبزی پروری ، برای مشارکت بیشتر و راه حل های مبتنی بر علم  قرار گیرد.

در ایران با توجه به ارتباط نزدیک و حضور فعال در اجلاس ها و کمیته های  فائو سیاست های خوبی برای توسعه  در صید و آبزی پروری اتخاذ شده است و توسعه چشمگیری در ابزی پروری محقق شده است.