طرح کشت قارچ "شیتاکه" در ایران، مرگ بلوط‌ها را رقم می‌زند

تنوع‌بخشی به محصولات کشاورزی معمولاً با هدف تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر، توجه به تغییرات شرایط آب و هوایی، تأمین تقاضای مصرف‌کننده و حضور در بازار جهانی انجام می‌گیرد.

اگر در انتخاب ارقام مورد استفاده در تنوع محصولات کشاورزی تمام جوانب مورد بررسی‌های کارشناسی قرار گیرد نتایج مثبت اقتصادی و اجتماعی بسیاری به همراه دارد، اما در صورتی که به هریک از مواردی همچون منابع موجود در کشور، هزینه‌های تولید، قیمت محصولات، عملکرد محصول، نیاز کشور توجه نشود یا به یک مورد کمتر از سایر موارد توجه شود می‌تواند نتایج فاجعه بار اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را به همراه داشته باشد.

چندی پیش سیدمحمد کیایی، مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ، معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا از گنجاندن رقم قارچ "شیتاکه" در برنامه وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور تنوع‌بخشی به قارچ‌های تولیدی کشور خبر داد. وی تنها مانع پیش روی تولید و حضور این قارچ را فرهنگ‌سازی برای مصرف آن عنوان کرد.

حبیب‌الله عظیمی، دبیر انجمن تولیدکنندگان قارچ خوراکی، نیز در مصاحبه‌ای دیگر به ایانا درباره تولید این رقم قارچ گفت: پیش از این فقط دو نوع قارچ (دکمه‌ای و صدفی) در کشور تولید می‌شد که بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، ابتدا قارچ‌های شاه‌صدفی و شیتاکه و سپس قارچ فلامولینا به ارقام قارچ‌های تولیدی در کشور اضافه می‌شود.

وی تأکید کرد: در انتخاب ارقام جدید قارچ‌ها از نظر اساتید و محققان دانشگاهی نیز استفاده شده است و ارقامی معرفی گردیده که خواص خوراکی - دارویی داشته باشند.

به گفته دبیر انجمن تولیدکنندگان قارچ خوراکی، بذر مورد نیاز رقم معرفی‌شده به‌طور موقت توسط بخش تحقیقات بذر قارچ دانشگاه مشهد تأمین می‌شود و اگر در بخش خصوصی کسی توان تأمین این نهاده‌ها را داشته باشد، می‌تواند به این عرصه ورود پیدا کند.

هرچند قارچ "شیتاکه" قارچی خوراکی - دارویی و پر خاصیت محسوب می‌شود و هم‌اکنون کشور ژاپن 80 درصد تولید این قارچ در جهان و چین 25 درصد از قارچ‌های تولیدی خود را به این رقم اختصاص داده‌اند، اما برخی کارشناسان معتقدند این رقم نه‌تنها مناسب کشت در ایران نیست، بلکه می‌تواند به یک تهدید اقتصادی و زیست‌محیطی تبدیل شود.

محمد فارسی، پژوهشگر و استاد دانشگاه مشهد که سابقه 20 ساله در تحقیق روی انواع قارچ را دارد و اتفاقاً مسئول تهیه بذر قارچ شیتاکه نیز شده است، در گفت‌وگو با ایانا ضمن تأکید بر اینکه رقم قارچ "شیتاکه" مناسب ایران نیست، می‌گوید: محیط کشت پرورش قارچ شیتاکه نیاز به یکی از انواع مختلف چوب‌های سخت مرده مثل بلوط، آلش، شاه‌بلوط یا درخت "شی" که خاستگاه آن در ژاپن و چین است و شیتاکه نامش را از آن گرفته دارد.

وی می‌افزاید: درخت بلوط در ایران از گونه‌های با ارزش و در حال انقراض است و استفاده از چوب یا خاک اره این درخت در تهیه محیط کشت قارچ شیتاکه، نه‌تنها این گونه را با تهدید بیشتر روبه‌رو می‌کند، بلکه اقتصادی هم نیست.

این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: واردات محیط کشت یا چوب برای پرورش این قارچ نیز مقرون به صرفه نیست، چرا که هزینه بسیاری را به همراه خواهد داشت.

فارسی با بیان اینکه از شش ماه پیش با درخواست وزارت جهاد کشاورزی و با هدف تنوع بخشی به تولیدات قارچ کشور تولید بذر این قارچ در دانشگاه مشهد تجاری شده است، گفت: به‌دلیل مقرون به صرفه نبودن و هزینه بالای بستر تولید و همچنین مخاطرات زیست‌محیطی، بهتر است وزارت جهاد کشاورزی کشت این قارچ را از طرح تنوع بخشی تولید قارچ کشور حذف و ارقام دیگر را جایگزین کند.

این استاد دانشگاه پیشنهاد می‌کند که وزارت جهاد کشاورزی به جای اجرای طرح کشت قارچ شیتاکه، پرورش قارچ شاه‌صدفی را توسعه دهد، زیرا این رقم قارچ نیز مشابه قارچ شیتاکه خواص خوراکی - دارویی دارد و با شرایط محیطی ایران سازگاری خوبی را نشان داده است. ضمن اینکه محیط کشت قابل دسترس‌تری را برای رشد نیاز دارد./

G-951204-01