مدیریت چرا؛ راهکاری طلایی برای حفظ مراتع و افزایش سودآوری دامداری

به گزارش خبرنگار ایانا در آذربایجان شرقی، علیرضا دهناد بیان کرد: هر مرتع ظرفیت مشخصی برای تولید علوفه دارد و ضروری است که دام‌ها بر اساس این ظرفیت مدیریت شوند. برای مثال، اگر یک هکتار مرتع 50 کیلوگرم علوفه تولید کند، باید تنها 25 کیلوگرم آن چرانده شود تا از تخریب پوشش گیاهی جلوگیری شود.

وی توضیح داد: باید در نظر داشته باشیم در آخر زمستان و اوایل بهار خود گیاه نیاز به مواد غذایی برای رشد دارد و در ضمن زمین خیس است و اگر دام در مرتع راه برود خاک مرتع سخت شده گیاهی سبز نخواهد شد و همچنین گیاهان تازه سبز شده هم از ریشه در می آیند. بنابراین بهتر است در ماه‌های آخر زمستان و اوایل بهار از تغذیه دستی و جیره غذایی برای تغذیه دام‌ها استفاده کنیم.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌‌شرقی خاطرنشان کرد: چرای دام فرآیندی است که طی آن دام‌ها و حیوانات وحشی علفخوار برای تأمین انرژی و مواد غذایی مورد نیاز خود، گیاهان را مصرف می کنند.

دهناد افزود: انواع گیاهان به طور یکسان مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرند و به عبارت دیگر در این عمل انتخابی، دام‌ها به برخی از گونه‌های گیاهی گرایش بیشتری نشان می‌دهند و شاید از بعضی، هیچگاه استفاده نکنند.

 وی مدیریت چرا را مدیریتی تعریف کرد که در آن با ایجاد تعادل بین دام، علوفه و سایر نهاده ها از طرفی و زمین، نیروی انسانی و منابع مالی از طرف دیگر، منجر به استفاده بهینه از تمامی منابع می‌شود، بدون اینکه به پوشش گیاهی و خاک آسیبی وارد شود.

دهناد به نقش مدیریت چرا در سودآوری برای دامدار اشاره کرد و ادامه داد: مدیریت چرا در کنترل شدت و زمان چرا و دستیابی به انبوهی و ترکیب گیاهی که حداکثر تولید را دارا بوده و برای دامدار سودآور است.

وی توضیح داد: بهره‌برداری بی رویه و مفرط از مرتع، نابودی پوشش گیاهی و فرسایش آبی و بادی را به دنبال داشته است، خسارات ناشی از این فرسایش به‌صورت سیل و طوفان شن، کاهش عمر مفید سدها، تخریب پل‌ها، راه‌ها، مزارع، آبادی‌ها، کاهش سطح سفره‌های آب زیرزمینی، خشک کردن چشمه ها و عدم تعادل محیط زیست خود را نشان می دهد.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌‌شرقی یادآور شد: برخی از گیاهان به چرای دام بسیار حساسند و به سرعت آسیب می‌بینند و در صورت ادامه چرا از بین می‌روند، اما گونه‌های دیگر چرای دام را به خوبی تحمل می‌کنند و حتی از آن سود می‌برند.

 وی مدیریت چرا را عاملی در تولید علوفه بیشتر دانست و افزود: مدیریت چرا می توانیم در تولید علوفه بیشتر و بهتر برای اقتصادی کردن دامداری تاثیرگذار بدانیم.

علیرضا دهناد تاکید کرد: می‌توان گفت که بدون پرداختن به مدیریت چرا و اعمال بهره‌برداری صحیح علمی، دستیابی به پایداری تولید در مراتع امکان‌پذیر نیست.

رییس بخش تحقیقات جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی گفت: مدیریت چرا در حقیقت ساماندهی مراتع ییلاقی در زمینه بهره برداری اصولی از منبع تولیدبا حفظ منابع پایه آب، خاک، گیاه و رسیدن به تولید پایدار و بهبود وضع اقتصادی بهره برداران است.

محمدرضا نجیب زاده افزود: در مدیریت چرا باید به میزان بهره برداری علوفه توسط دام و همچنین زمان مناسبی که دام می تواند از علوفه مرتع استفاده کند، توجه شود و در واقع تعداد دام مجاز و میزان برداشت به تولید علوفه مرتع بستگی دارد.

وی با اشاره به نقش مدیریت چرا در افزایش مقاومت خاک در مقابل چرای دام تشریح کرد: کم کردن فرسایش خاک و بالا بردن مقاومت خاک در مقابل چرای دام و بالا بردن نفوذ پذیری آب در خاک و کاهش روان آب و تغذیه آب های زیرزمینی با مدیریت چرا امکانپذیر است.

نجیب زاده ادامه داد: تناسب نداشتن تعداد بهره‌برداران از سطح مرتع، متناسب نبودن تعداد دام با ظرفیت و تولید مرتع، تناسب نداشتن نوع دام با نوع و وضعیت مرتع، توجه نداشتن به زمان ورود و خروج دام در مرتع از عوامل اصلی تخریب مراتع است.

رییس بخش تحقیقات جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی اظهار کرد: مهمترین موضوع در رابطه با مدیریت چرا جلوگیری از چرای زودرس و کنترل ورود و خروج دام به مراتع ییلاقی است و در واقع زمان ورود دام به مراتع ییلاقی باید زمانی باشد که گیاهان مرتعی به حداکثر رشد و تولید خود رسیده باشند تا ضمن کاهش آسیب پذیری پوشش گیاهی در مقابل چرای دام، علوفه بیشتری در اختیار دام قرار گیرد.

وی یادآور شد: تولید حداکثر فرآورده‌های دامی توأم با حفظ و یا اصلاح پوشش گیاهی و قدرت تولید منـابع مرتعی درپی مدیریت چرا عینیّت می یابد.

نجیب زاده مدیریت چرا را هدف مشترک انسان، دام و مرتع دانست و تاکید کرد: مدیریت چرا با هدف تأمین منافع مشترک انسان، دام و مرتع اعمال می‌شود، به نحوی که تا آخرین کیلوگرم علوفه قابل برداشت مجاز از سطح مرتع برداشت شود، بی آنکه اجازه برداشت حتی یک کیلوگرم علوفه اضافه بر میزان مجاز به دام داده شود.

 بر اساس این گزارش، مدیریت چرا تطبیق زمان و نحوه استفاده از گیاهان مرتعی با شرایط رویش به اکولوژی گیاهی و فیزیولوژی رشد ارتباط داشته و هدف حفظ و پایداری گیاه است.

خبرنگار: مهسا رمضانی