رسوب آنتی بیوتیک در سفره ایرانی ها
برخی تولیدکنندگان بدون رعایت استانداردها و نظر دامپزشکان خودسرانه در واحدهای تولیدی آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند و این مصرف خودسرانه به رسوب دارو در غذای ما می‌انجامد.
مریم شکرانی- آشپزباشی:
آنتی بیوتیک‌ها همان اندازه که نجات بخش هستند به همان اندازه می‌توانند خطرآفرین باشند. تهدید بزرگ آنتی بیوتیک ها زمانی رخ می‌دهد که مصرف خودسرانه و بی‌رویه‌شان موجب مقاوم شدن میکروب‌ها شده و درمان را سخت‌تر و پر هزینه‌تر کند. حالا این تهدید میکروبی در ایران به مرحله هشدار رسیده است. تا چند سال پیش «آمپی سیلین» به عنوان ارزان‌ترین و کم عوارض‌ترین آنتی بیوتیک موجود، رایج‌ترین تجویز پزشکان برای بیماران ایرانی به شمار می‌آمد، اما اکنون مدت‌هاست که آمپی سیلین از سبد دارویی ما غیب شده است. علت آن ساده است. آمپی سیلین دیگر جوابگوی باکتری‌های قوی شده ما نیست .
اگر این روند ادامه پیدا کند ناچاریم داروهای قوی‌تر و پرعارضه‌تری مصرف کنیم اما ما مصرف کنندگان خودسر دارو تنها مقصر این اتفاق نیستیم. آنتی بیوتیک‌های رسوب شده در غذایی که می‌خوریم بخشی از بار این اتفاق را به دوش می‌کشند. آنها از واحدهای تولید مرغ، شیر، گوشت، تخم مرغ، عسل و ماهی می‌آیند .
برخی تولیدکنندگان بدون رعایت استانداردها و نظر دامپزشکان خودسرانه در واحدهای تولیدی آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند و این مصرف خودسرانه به رسوب دارو در غذای ما می‌انجامد. هرچند این میان داریوش جهان‌پیما، معاون بهداشتی سازمان دامپزشکی به «آشپزباشی» می‌گوید: «بر اساس پایش‌های انجام شده، میزان باقیمانده آنتی بیوتیک‌ها در فرآورده‌های دام و طیور قابل توجه نیست و حد مجاز رعایت می‌شود»، اما کارشناسان معتقدند نتایج پایش‌های رسمی چندان شفاف و دقیق نیست و نیاز است که با موضوع علمی‌تر و سختگیرانه‌تر برخورد شود زیرا مصرف آنتی بیوتیک در ایران به خودی خود نگران کننده است و رسوب این دارو در فرآورده‌های غذایی می‌تواند مشکل را دو چندان کند .
چرا آمپی سیلین در درمان بیماری دیگر اثر ندارد؟
این که ما طی شبانه روز همراه با غذایمان چه چیزهای دیگری مصرف میکنیم به خودی خود می‌تواند پرسش مهم و جالب توجهی باشد، اما در مبحث «آنتی بیوتیک» آیا کسی برای این پرسش پاسخ قانع کننده‌ای دارد!؟
مسعود شریفی، مشاور ریاست دانشگاه علوم پزشکی قزوین می‌گوید: «ما پژوهش رسمی شفاف و دقیقی درباره میزان رسوب آنتی بیوتیک در فرآورده‌های دام و طیورمان نداریم و تصور میکنیم پنهان کاری و عدم شفافیت راهکار درست‌تری است و تبعات کمتری دارد. این در حالی است که پنهان کاری موجب می‌شود شایعات و اظهارنظرهای غیرکارشناسی قوت بگیرند و در مواردی مشاهده میکنیم که شایعات تا چه اندازه اثرگذار بوده است و حتی نسبت به اظهارنظر رسمی و کارشناسی موج بی‌اعتمادی ایجاد کرده است .
این متخصص کنترل عفونت‌های بیمارستانی با بیان این که در ایران مصرف داروهای انسانی و به ویژه آنتی بیوتیک‌ها شکل درست و اصولی ندارد، تاکید می‌کند: «از طرفی مرغدار، دامدار و صاحب مزارع پرورش ماهی و حتی زنبور عسل غالباً مطابق با استانداردها عمل نمی‌کنند و در مواردی دیده می‌شود که این رعایت نکردن استانداردها موجب رسوب بیش از حد باقیمانده‌های دارو و آنتی بیوتیک در فرآورده‌های غذایی می‌شود. آنتی بیوتیک رسوب کرده در فرآورده‌های غذایی، در بدن انسان جذب می‌شود و همین دو عامل در کنار هم کافی است که نگرانی‌هایی در خصوص مصرف آنتی بیوتیک در ایران ایجاد کند .
به گفته مسعود شریفی هر داروی شیمیایی که وارد بدن شود عوارض ناخواسته‌ای ایجاد می‌کند و صرف نظر از این عوارض ناخواسته، مصرف خودسرانه و بی رویه آنتی بیوتیک ها خطر بزرگ‌تری به دنبال دارد و آن مقاوم شدن باکتری‌هاست. او ادامه می‌دهد: «باکتری‌ها موجودات هوشمندی هستند و در تماس با آنتی بیوتیک‌های مختلف مکانیسمی برای حفظ حیاتشان پیدا می‌کنند. این به آن معناست که آنها مقاوم‌تر می‌شوند و اثرگذاری آنتی بیوتیک از بین می‌رود. در نتیجه ما ناچاریم با صرف هزینه‌های بیشتر و تجویز داروهای قوی‌تر باکتری‌های مقاوم را از بین ببریم .»
شریفی با هشدار نسبت به مصرف بی رویه آنتی بیوتیک در ایران با اشاره به این که یکی از ارزان‌ترین و در عین حال کم عارضه‌ترین آنتی بیوتیک‌های موجود «آمپی سیلین» است می‌گوید: «سابق بر این نه تنها برای بیماری‌های ساده که برای بیماری‌های جدی نیز در بیمارستان‌های ایران آمپی سیلین تجویز می‌شد، اما اگر دقت کرده باشید در حال حاضر هیچ پزشکی آمپی سیلین تجویز نمی‌کند. چرا؟ چون مصرف خودسرانه و بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها در ایران موجب مقاوم شدن باکتری‌ها به این نوع آنتی بیوتیک شده است. این یک اتفاق هشدار دهنده است و نه تنها جامعه باید نسبت به مصرف آنتی بیوتیک دقت کند که پایش دقیق و برنامه‌ریزی صحیحی نسبت به باقیمانده آنتی بیوتیک در فرآورده‌های دام و طیور لحاظ شود .»
این کارشناس در پایان تاکید می‌کند: «اصولی کردن مصرف آنتی بیوتیک در واحدهای تولیدی نه تنها به سلامتی مصرف کننده کمک می‌کند که توجیه اقتصادی دارد زیرا هرچه باکتری‌های موجود در واحدهای تولیدی مقاوم‌تر شوند بیماری زایی و خسارت‌آفرینی آنها بیشتر است و تولیدکننده ناچار است با صرف هزینه‌های هنگفت‌تری باکتری‌های موجود را از بین ببرد .»
رسوب آنتی بیوتیک تا ۳۰ درصد بالاتر از حد مجاز
آراسب دباغ مقدم نایب رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی نیز با بیان این که در محافل رسمی پژوهش روشن و دقیقی درباره رسوب آنتی بیوتیک ها در فرآورده‌های غذایی وجود ندارد، به «آشپزباشی» می‌گوید: «اما در محافل دانشگاهی پژوهش‌های متعددی درباره میزان باقیمانده آنتی بیوتیک در فرآورده‌های دام و طیور انجام شده است که نتایج آن به روشنی قابل دسترس است. در این پژوهش‌ها به صورت دقیق مشخص شده کدام استان‌ها از نظر این شاخص وضعیت نگران کننده‌تری دارند و کدام استان‌ها و مناطق رسوب آنتی بیوتیک‌شان در سطوح مجاز است .»
دباغ مقدم با اشاره به این موضوع که در برخی استان‌ها که فاصله واحدهای تولیدی نسبت به یکدیگر رعایت نشده است و تراکم واحدهای تولیدی بالاتر است، شیوع بیماری‌ها بیشتر و در نتیجه مصرف آنتی بیوتیک بالاتر است، ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال در برخی استان‌ها باقیمانده آنتی بیوتیک در تخم مرغ حدود ۱۲ تا ۱۴ درصد بالاتر از حد مجاز بود و در شیر رسوب آنتی بیوتیک تا ۳۰ درصد بالاتر از حد مجاز نیز دیده شده است .»
آنتی بیوتیک‌های قاچاق و ممنوعه از کجا می‌آیند؟
نایب رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی، در قضیه مصرف آنتی بیوتیک در واحدهای تولیدی ایران چند نکته را حائز اهمیت می‌داند: «اول اینکه فروش دارو بدون نسخه در کشور ما بسیار مرسوم است. در حوزه داروهای انسانی این اتفاق دیده می‌شود و در حوزه داروهای دامی که وضعیت به مراتب بدتر است. در کشور ما مدیریت بهداشتی مزارع پرورشی چندان جدی گرفته نشده است و تولیدکننده ترجیح می‌دهد به جای آنکه دامپزشکی استخدام کند که به صورت مرتب به مزرعه‌اش سرکشی کند تنها در موارد خاص مثل بروز بیماری از دامپزشک کمک بگیرد .»
به گفته دباغ مقدم، اینکه پیشگیری مهم‌تر از درمان نیست در کشور ما یک رفتار عمومی است و از این رهگذر تولیدکننده نیز تابع این رفتار عمومی است. بنابراین تولیدکنندگان زیادی ریسک و خسارت بیماری را به جان می‌خرند اما برای پیشگیری از دامپزشکان بهره گیری نمی‌کنند. البته این رفتار از سوی تولیدکنندگان بزرگ و معتبر کمتر سر می‌زند و واحدهای آنها مدیریت بهداشتی مستمری دارد .
نایب رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی در پایان به مبحث داروهای قاچاق اشاره کرده و می‌گوید: «در مواردی تولیدکنندگان به دلیل هزینه بالای تولید به سمت خرید داروهای قاچاق گرایش پیدا می‌کنند. به عنوان مثال نوعی آنتی بیوتیک دامی با عنوان آنتی بیوکرو آنتیکول که به دلیل عوارض بالا در دنیا ممنوع اعلام شده است به صورت قاچاقی از چین وارد ایران می‌شود و برخی تولیدکنندگان خریداری کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند .
موارد معدودی هم وجود دارد که دامپزشک تخلف می‌کند و برای سودرسانی به تولیدکننده دارو، تجویز بیش از ضرورت کرده و در مقابل، جوایز تشویقی مثل سفرهای خارجی می‌گیرد که البته تمام این مسائل با ایجاد واحدهای مدیریت بهداشتی در مزارع پرورشی و نظارت دقیق بر اجرای قانون قابل کنترل است /.»
دیدگاه تان را بنویسید