دو برابر شدن مرگ‌های منتسب به اضافه وزن و چاقی

دکتر رضا ملک‌زاده با استناد به نتایج مطالعه جهانی «میزان شیوع و عواقب اضافه وزن و چاقی در کشورهای مختلف» که وی از نویسندگان همکار این مطالعه بوده است، روند شیوع چاقی و اضافه وزن در ایران را نیز بسیار خطرناک و هراس‌انگیز خواند و افزود: 29 میلیون نفر در ایران، دارای چاقی و اضافه وزن هستند.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: در سال 1980 (1359)، تعداد افراد چاق در ایران، معادل 2 میلیون نفر بوده که به 11 میلیون نفر در سال 2015 (1394) رسیده و 5.5 برابر افزایش یافته است. همچنین تعداد افراد دچار اضافه وزن در ایران، طی همین دوره، از 5 میلیون نفر به 18 میلیون نفر افزایش یافته و بیش از 3.5 برابر شده است.

افزایش 8 درصدی چاقی زنان ایرانی 

وی درباره شیوع اضافه وزن و چاقی در ایران گفت: در ایران از سال 1980 (1359) تا 2015 (1394)، شیوع اضافه وزن در زنان بالغ از 31٫7 درصد به 32٫3 درصد و شیوع اضافه وزن در مردان بالغ از 23٫9 درصد به 35٫3 درصد رسیده است. 

دکتر ملک‌زاده ادامه داد: در همین فاصله زمانی، شیوع چاقی در زنان از 16٫6 درصد به 24٫1 درصد و شیوع چاقی در مردان از 5٫8 به 13٫8 درصد افزایش پیدا کرده است. شیوع اضافه وزن در دختران زیر 20 سال نیز از 6٫4 درصد به 10٫3 درصد و شیوع اضافه وزن در پسران زیر 20 سال از 4٫1 درصد به 8٫9 درصد رسیده است. 

وی تصریح کرد: شیوع چاقی در دختران زیر 20 سال، از 1٫7 درصد به 4٫5 درصد و شیوع چاقی در پسران زیر 20 سال از 1٫2 درصد به 4٫3 درصد افزایش یافته است.

ملک‌زاده خاطرنشان کرد: درمجموع، شیوع استاندارد شده سنی اضافه وزن و چاقی در زنان و مردان بالغ از 39٫2 درصد در سال 1980 به 53٫1 درصد در سال 2015 رسیده و شیوع استاندارد شده اضافه وزن و چاقی در کودکان دختر و پسر درمجموع ، از 6٫7 درصد به 13٫9 درصد افزایش پیدا کرده است.

افزایش بیش از دو برابری مرگ‌های ناشی از چاقی و اضافه وزن در ایران 

رئیس پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران،به مقایسه میزان مرگ‌ومیر منتسب به اضافه وزن و چاقی در ایران طی سال 1990 (1369) با سال 2015 (1394) پرداخت و گفت : درمجموع از کل تعداد مرگ‌ومیرها در سال 1990 که شامل 372 هزار فقره بوده، حدود 21 هزار و 500 مرگ یعنی حدود 6 درصد مرگ‌ها قابل انتساب به اضافه وزن و چاقی بوده‌اند؛ درحالی‌که از تعداد کل 385 هزار مرگ در ایران طی سال 2015 ، حدود 50 هزار مرگ یعنی معادل 13 درصد از مرگ‌ومیرها، قابل انتساب به اضافه وزن و چاقی بوده است.

وی در تفکیک مرگ‌های قابل انتساب به اضافه وزن و چاقی در دو جنس نیز گفت: این مرگ‌ها، طی سال 1990 ( 1369) در زنان حدود 10 هزار و 500 فقره بوده که در سال 2015 (1394) به 22 هزار مورد رسیده و بیش از دو برابر شده است. تعداد مرگ‌های قابل انتساب در مردان نیز از حدود 11 هزار در سال 1990 به 27 هزار در سال 2015 افزایش پیدا کرده و بیش از دو برابر شده است.

شیوع چاقی در زنان ایرانی به‌شدت رو به افزایش است

دکتر ملک‌زاده با استناد به مطالعات مختلف در ایران ازجمله مطالعه کوهورت گلستان که بر روی بیش از 50 هزار فرد بالغ ایرانی بین 40 تا 75 سال صورت گرفته، هشدار داد که چاقی به ویژه در زنان ایرانی به‌شدت رو به افزایش است.

وی تصریح کرد: شیوع چاقی در زنان ایرانی (32 درصد) ، حتی بیش از زنان امریکا (35 درصد) به‌عنوان کشوری که با بیشترین شیوع چاقی در بالغین جهان روبه‌روست، بوده است و همچنین شیوع استاندارد شده سنی اضافه وزن در زنان ایرانی بر اساس مطالعه کوهورت گلستان، حدود 69 درصد و نسبت به زنان آمریکایی با 62 درصد شیوع، به‌وضوح بیشتر است. 

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد درعین‌حال اضافه کرد: شیوع اضافه وزن و چاقی در مردان ایرانی (به ترتیب با 54 درصد و 16درصد) نسبت به مردان آمریکایی (به ترتیب 69 درصد و 28درصد) بسیار کمتر است.

چاقی و اضافه‌وزن زیر 40 سال ، خطرات بسیاری برای آینده خواهد داشت

ملک‌زاده افزود: علاوه بر اهمیت شیوع اضافه وزن و چاقی، عوارض ناشی از آن شامل مرگ‌ومیر و ناتوانی نیز بسیار چشمگیر و برای آینده خطرناک است. نتایج مطالعه بزرگ کوهورت گلستان نشان داده است که اضافه وزن و چاقی در سنین 15 تا 30 سالگی با افزایش خطر مرگ‌ومیر به‌طورکلی و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها در سنین بالاتر همراه هستند. افزایش وزن در سنین میان‌سالی از 15 تا 40 سالگی با افزایش چشمگیر خطر بیماری‌های قلبی عروقی همراه است.

سهم 70 درصدی بیماری‌های قلبی در مرگ‌های منتسب به اضافه وزن و چاقی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت عوارض چاقی را ازنظر عامل ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر مختلف، فاجعه‌بار و دارای هزینه‌های اقتصادی بسیار سنگین دانست و درباره ارتباط بیماری‌های مختلف با مرگ‌های قابل انتساب به چاقی و اضافه وزن نیز گفت: حدود 70 درصد کل مرگ‌های قابل انتساب به اضافه وزن و چاقی در زنان و مردان ، مربوط به بیماری‌های قلبی عروقی است.

وی افزود:دیابت دومین بیماری قابل انتساب به بالا بودن نمایه توده بدنی،علت حدود 600 هزار مرگ در جهان بوده است و از بین تمامی مرگ‌های ناشی از دیابت، 9٫5 درصد در افراد چاق رخ داده و 4.5 درصد در افرادی بوده که نمایه توده بدنی زیر 30 داشته‌اند. بیماری مزمن کلیوی و سرطان‌ها نیز علت کمتر از 10 درصد مرگ‌های قابل انتساب به چاقی و اضافه وزن بوده‌اند .

نزدیک به یک ‌میلیون ایرانی نیازمند عمل جراحی چاقی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، هزینه‌های چاقی را فقط شامل ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر مزمن ندانست و گفت: در حال حاضر نزدیک به یک میلیون ایرانی نیازمند عمل جراحی چاقی هستند و هزینه‌های این عمل بسیار زیاد است.

تنها خبر خوب چاقی: چاق‌های امروز بیشتر از چاق‌های دیروز عمر می‌کنند 

در میان همه این نتایج نگران‌کننده از چاقی در ایران، دکتر ملک‌زاده یک نکته امیدبخش را نیز اعلام کرد که به‌رغم افزایش شیوع چاقی، نرخ مرگ‌ومیر و ناتوانی قابل انتساب به چاقی و اضافه وزن افزایش چشمگیری نداشته است. این یافته نشان می‌دهد افرادی که در حال حاضر چاق هستند در مقایسه با دهه‌های گذشته سالم‌تر هستند و به دلیل مراقبت‌های بهتر، بیشتر عمر می‌کنند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، البته این نکته مهم را هم اضافه کرد که متأسفانه، مجموع افزایش شیوع چاقی و اضافه وزن در جهان و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از آن معادل است با افزایش بار ناشی از ناتوانی که از بیماری‌های مزمن نظیر دیابت نوع 2 و بیماری مزمن کلیوی ناشی می‌شود.

 نکته بسیار نگران‌کننده: 3 برابر شدن شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان و خطر افزایش بروز بیماری‌ها در مهروموم‌های آینده

به گفته وی، یکی از نگران‌کننده‌ترین نتایج مطالعه جهانی آن است که شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان در کشورهایی با درآمد متوسط بیش از 3 برابر شده است و این درحالی است که شروع چاقی در سنین پایین معادل است با افزایش بروز دیابت، پرفشاری خون ، بیماری‌های مزمن کلیوی و سایر بیماری‌های غیر واگیر طی سال‌های آینده 

هشدار مهم به والدین خوش‌بین کودکان چاق

نکته بسیار مهمی که معاون تحقیقات وزیر بهداشت بدان اشاره دارد آن است که خطر مرگ کلی و اختصاصی با کاهش وزن در میان افرادی که در نوجوانی چاق بوده یا اضافه وزن داشته‌اند کاهش نمی‌یابد ! نتایج این مطالعات عوارض جبران‌ناپذیر چاقی و اضافه وزن به ویژه در میان کودکان و نوجوانان را نشان می‌دهد و این در حالی است که متأسفانه شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکی و نوجوانی که بدترین نوع چاقی است، در ایران، به علل مختلف که مهم‌ترین آن‌ها رژیم غذایی نامناسب و پایین بودن میزان فعالیت بدنی است، روبه افزایش است.

تصور ترسناک افزایش شیوع قند خون ناشی از چاقی تا 25 درصد در سال‌های آینده

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد، مصرف غذای اضافه و کم‌تحرکی را از علل مهم شیوع چاقی و اضافه وزن در بین ایرانی‌ها دانست و گفت: 30 درصد غذای مصرفی ایرانی‌ها اضافه است و بیش از 70 درصد مردم دچار چاقی یا اضافه وزن هستند و این در حالی است که ایرانی‌ها جزو کم‌تحرک‌ترین مردم جهان به شمار می‌روند و بیش از 80 درصد آن‌ها تحرک کافی ندارند.

به گفته وی اگر روند افزایشی چاقی و اضافه وزن در ایران ادامه یابد،شاهد یک خطر بسیار جدی دیگر در آینده خواهیم بود و آن افزایش شیوع قند خون به‌عنوان عوارض چاقی، از میزان 10 درصد فعلی تا 25 درصد طی 20 سال آینده است و حتی تصور این اتفاق نیز بسیار ترسناک است.

چاقی در ایران چگونه مدیریت می‌شود

ملک‌زاده در ادامه در پاسخ به نحوه مدیریت چاقی در ایران گفت: سند ملی پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر که به تصویب کمیته بیماری‌های غیر واگیر کشور و امضای برخی مسئولان ارشد و رئیس سازمان بهداشت جهانی رسیده است، چاقی را عامل خطر بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر مزمن و نیازمند مدیریت می‌داند و به همین دلیل، پایه اقدامات مصوب مقابله با چاقی در این سند، بر اطلاع‌رسانی چهره به چهره به مردم از طریق کارشناسان بهداشتی و توافقاتی با وزارت صنایع برای انجام اصلاحاتی در محصولات صنایع غذایی در راستای کاهش مصرف نمک و شیرینی‌ها استوار است.

تشویق مردم به غربالگری مداوم چاقی و اضافه وزن

وی تصریح کرد: همچنین مطالعات زیادی توسط مراکز متعدد تحقیقات بیماری‌های غیر واگیر در کشور در حال انجام است که افق دقیقی از میزان شیوع چاقی در ایران پیش رو قرار می‌دهد و شمار این مطالعات رو به افزایش است و طی 5 سال گذشته بیش از 2 برابر شده است.

عضو کمیته ملی بیماری‌های غیر واگیر اضافه کرد: سند ملی پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر، همچنین سیاست‌هایی همچون ترویج تغذیه انحصاری با شیر مادر تا دوسالگی، تشویق مردم به غربالگری مداوم چاقی و اضافه‌وزن، اجرای برنامه‌های پیشگیری از چاقی در مدارس و نظارت بر آن، اجرای برنامه‌های غربالگری اضافه وزن در برنامه‌های بهداشتی نظام سلامت، تشویق مردم به داشتن ترازوهای وزنی، ارائه تجهیزات ترازوهای وزنی برای مکان‌های عمومی، ارائه مشوق‌هایی به افراد چاق در رویدادهای سلامت مانند ترازوی وزن‌کشی، نوار اندازه‌گیری و ...، مشاورهای رایگان رژیم غذایی در برنامه‌های سلامت، حاکمیت فعالیت‌های فیزیکی مدرسه محور، تأسیس و معرفی مناطق پویا، افزایش تأسیسات ورزش در محل کار، اولویت دادن به تحقیقات مرتبط با چاقی و ارائه تسهیلاتی به پایان‌نامه‌ها در این زمینه، ایجاد و تقویت سیستم‌های ثبت شیوع چاقی و مرگ‌های ناشی از آن در کشور، تدوین سیاست‌هایی برای محدود کردن تبلیغات بازاریابی نوشابه‌ها، پفک‌ها و ...، تشخیص و درمان چاقی و اضافه وزن از دوران کودکی، تعیین برنامه‌های ویژه برای سنین در معرض خطر چاقی و شیوع چاقی در ایران و ... را پیش‌بینی کرده است.

ضرورت مصرف چند وعده‌ای میوه‌ها در طول روز برای کاهش پرخوری و پیشگیری از چاقی

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه پیشگیری از روند فزاینده شیوع چاقی در ایران ضمن توصیه به افزایش تحرک بدنی افراد در جامعه و ورزش مستمر روزانه به‌طوری‌که تعرق کافی بدن را به همراه داشته باشد، همچنین کاهش پرخوری را عامل بسیار مهمی در کاهش چاقی در جامعه دانست و گفت: سرانه مصرف کالری ایرانی‌ها در سال 1970میلادی 2هزار کالری بوده که این عدد به بالای 3هزار کالری رسیده است.

وی مصرف چند وعده‌ای میوه‌ها و سبزی‌های تازه در طول روز را در کاهش چاقی و پرخوری و کمک به حفظ سلامت بدن در برابر بیماری‌ها بسیار ضروری خواند و تأکید کرد: مردم باید این نکته را در نظر داشته باشند که خوردن یک میوه در هر یک از وعده‌های چندگانه روزانه ، بهتر از مصرف چند میوه ، صرفا در یک وعده است .

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در پایان بر یک نکته مهم تأکید کرد: خطر بسیار جدی شیوع فزاینده چاقی ، علاوه بر این‌که در فهرست نگرانی‌ها و تعهدات مهم کشورها برای مقابله با آن است، باید ابتدا توسط مردم جدی گرفته شود و تا این اتفاق نیفتاد خطر شیوع چاقی در ایران باقی خواهد ماند.