همه چیز به کام واردکنندگان

مجید فردصفاری- کارشناس مدیریت تولید کشاورزی

گمرک جمهوری اسلامی ایران با ابلاغ دستوری اعلام کرد؛ عرضه و واردات انواع چای از پرداخت مالیات و عوارض ارزش افزوده معاف شد. چنین تصمیم ناگهانی که مورد اعتراض جمعی از نمایندگان استان گیلان نیز قرار گرفته است موجب انتقاد زیادی در حوزه تولید و توسعه داخلی این محصول قرار گرفته است. کشورهای سریلانکا، هند، کینیا در رده عمده ترین صادر کنندهای چای سیاه به ایران قرار دارند.البته از کشور های دیگر مانند امارات، چین و... نیز به طور پراکنده و کم وارد می شود.

نوشیدنی سحر انگیز چای کمتر از 120 سال است که بتدریج در الگوی مصرف غذایی جامعه ما جایی انکار ناپذیر یافته است. این دمنوش وفادار در تمامی دهک های سنی، درآمدی و در هر برنامه از جشن و یا مراسم عزا و از بامداد تا شامگاه هر روز، یار غار و همراه زندگی مردم کشورمان بوده است. بنابراین اگر اهمیت چای را چه از نظر وابستگی جامعه و نیز از نظر اقتصادی بیش از کالا های اساسی از قبیل شکر و روغن و..... ندانیم اما خیلی کمتر نیز نخواهد بود.

گرچه تولید چای داخلی به لحاظ نیاز به خاک اسیدی و شرایط اقلیمی خاص خود تنها در بخشی از اراضی استان گیلان وسطح کمتری در غرب آستان مازندران میسر است . اما اگر همه عوامل تامین نیاز داخلی در همسویی با صرفه جویی و نظام متعادل مصرف هماهنگ شود چه بسا وابستگی به واردات چای به طور چشمگیری کم خواهد شد . سیاستی که اگر در مدیریت تولید و نیز بخش بازرگانی کشور همسویی می یافت هرگز زنجیره واردکننده های آن به مولفه ای برای نابودی تدریجی آن تبدیل نمی شدند.

درنیمه اول دهه هفتاد میزان تولید چای در دواستان شمالی بیش از 70 هزار تن و میزان واردات کمتر از 15 هزار تن در سال یود. متاسفانه به موازات دو برابر شدن جمعیت کشورمان سطوح اراضی چایکاری به بمیزان چشمگیری کاهش یافته و از آن سو مصرف سرانه نیز افزایش یافته است . روند روز افزون تغییر کاربری باغات چای و تبدیل آنها به ویلا و از آن سو دروازه های سخاوتمند برای واردات چای از کشت و صنعت این گیاه جادویی رمقی به جا نگذاشته است. از دیگر آمار شگفت انگیز در حوزه این محصول مصرف سرانه بسیار بالای داخلی نسیت به مصرف جهانی آن است. گویی مردم ما نیز در یک هماهنگی ناخواسته و با اسراف در مصرف این نوشیدنی که توانسته اند بر رونق وارد کنندگان افزوده اند. در چنین شرایطی خبر حذف مالیات بر ارزش افزوده برای واردات چای خارجی که در حال حاضر حدود 270 میلیون دلار در سال است می تواند بمثابه آخرین تیر خلاص برای آخرین مقاومت باغداران چای در حفظ باغات ورشکسته خود باشد. باغدارانی که تا کنون در برابر وسوسه سود بیشتر برای تغییر کاربری و ساخت و ساز مقاومت کرده و با تناوب برنامه های حمایتی وزارت جهاد کشاورزی و اما از آن سو لابی گری واردکنندگان در معرض نوسانات فرساینده قرار دارند. البته با تمام تخریب های جبران ناپذیری که تا کنون بر ظرفیت های تولید داخلی چای وارد آمده است در صورت اجرای یک طرح جامع حمایتی چشم انداز روشنی برای این بخش اقتصادی می توان پیش بینی کرد. در این چشم انداز امکان دستیابی به افزایش حداقل ده هزار هکتار ییشتر نسبت به سطوح باغات موجود، دو برابر شدن عملکرد برگ سبز چای ( با اصلاح باغات چای، بهره گیری از ارقام جدید و شیوه های نوین به باغی و..) وجود دارد. بدون تردید آغاز هر برنامه حمایتی در مرحله نخست از حوزه بازرگانی باید انجام گیرد. از جمله پیشنهادات کلیدی این است که بجای این بخشودگی و فرش قرمز در برابر واردات پهن کردن بایستی به افزایش معنی دار تعرفه بر واردات چای خارجی و ممانعت جدی و مصمم از ورود چای قاچاق مبادرت شود.