حوزه آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی پیشتاز در اجرای طرح‌های کشاورزی کشور

به گزارش ایانا به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، صفدر نیازی گفت: امسال در هفته دولت ۱۰۰۴ طرح در حوزه آب و خاک مورد افتتاح و بهره برداری قرار گرفت. از طرح ۱۰۰۰ هکتاری در حوزه شبکه‌های آبیاری تا طرح‌های کوچک بازسازی قنوات و دیگر طرح‌های آب وخاک با اعتباری بیش از ۱۵۷۵ میلیارد تومان سرمایه گذاری درهفته دولت به بهره برداری رسید.

وی با برشمردن برخی از طرح‌های حوزه آب و خاک مانند: سامانه‌های نوین آبیاری، احیا و مرمت قنوات، تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی، پوشش انهارسنتی و بتنی کردن کانال‌های خاکی، ساخت استخر‌های ذخیره آب، انتقال اب با لوله و ... گفت: وزارت جهاد کشاورزی متولی امنیت غذایی کشور است و برای دستیابی به این مهم ارتقا بهره وری در تولید محصولات کشاورزی، هدف تعیین شده در این مسیر است.

شبکه‌های  آبیاری و زهکشی

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی درباره بزرگترین طرح‌های آب و خاک کشور افزود: طرح ۲۲۷ هزار هکتاری ساخت شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور در استان‌های ایلام، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل ازجمله طرح‌های کلان وتاثیرگذار حوزه آب وخاک است که اکنون در حال اجرا و تکمیل آن هستیم.

نیازی گفت: در استان‌های شرقی هم در سال‌های گذشته این طرح درسطح ۴ هزارهکتار تمام و به بهره برداری رسیده است. اعتبار این طرح کلان و ملی با دستور مقام معظم رهبری از محل صندوق ذخیره ارزی تامین گردیده است.

وی افزود: تاکنون حدود ۱۴۰ هزار هکتار این طرح به اتمام رسیده و تحویل مردم شده و در حال بهره برداری هست و بقیه نیز تا پایان سال تحویل خواهد شد. البته بنا بود تحویل طرح زودتر انجام شود شود، اما در بحث تامین وتخصیص آب مشکلی در حوزه وزارت نیرو داشتیم و امیدواریم بقیه این طرح که طرح کلانی درحوزه آب وخاک هست بزودی تحویل مردم شود.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی گفت: از سوی دیگر طرح سامانه‌های نوین آبیاری بطور متوسط سالانه صد هزار هکتار در کشور اجرا شده است لیکن به دلیل محدودیت منابع مالی و افزایش قیمت مواد اولیه تجهیزات پلی اتیلن و سایر اتصالات مورد نیاز سطح اجرایی آن کاهش یافته و به سالانه ۵۰ هزار هکتار رسیده است.

نیازی ابراز امیدواری کرد: با تاکید مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای محترم هیئت دولت چهاردهم مبنی بر توجه ویژه به مقوله آب و سامانه‌های نوین آبیاری اعتبارات مورد نیاز این طرح تامین وفراهم گردد.

معاون آب وخاک وزارت جهادکشاورزی گفت: سومین طرح کلان حوزه آب وخاک اجرا و توسعه شبکه ها‌ی آبیاری است که تاکنون در کل کشور یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار شبکه‌های فرعی آبیاری اجرا شده است و ۸۰۰ هزار هکتار نیز شبکه اصلی بهمت وزارت نیرو در اراضی به اجرادرآمده است. در زمینه توسعه شبکه‌های فرعی آبیاری ردیف اعتباری وجود دارد و سالی ۷۰۰ الی ۸۰۰ میلیارد تومان هزینه می‌شود که البته این منابع اعتباری تکافوی زمین‌های باقی مانده را نمی‌دهد.

لایروبی و مرمت قنوات

وی افزود: طرح بعدی، لایروبی و مرمت قنوات هست. حدود ۶۰ درصد قنوات ما در استان‌های شرقی است حدود ۶۵۰۰ رشته قنات در یزد داریم و حدود ۷۰۰۰ رشته قنات در خراسان جنوبی و در خراسان رضوی نیز به همین میزان رشته قنات وجوددارد. منابع اعتباری این طرح از محل کمک‌های دولتی و نهاد‌هایی همچون بنیاد برکت، بنیاد علوی، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) است.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی همچنین گفت: در خیلی از طرح‌ها بواسطه افزایش هزینه در هکتار عملکرد خیلی افزایش پیدا نکرده است. البته تنها طرحی که در مقایسه با سنوات گذشته رشد خوب و قابل قبول داشته عملکرد ما در حوزه قنوات است. در شرق کشور مشکل آب به شدت جدی است. در یک روستا کل آب آشامیدنی و حیاتش و کشاورزی اش به یک یا چند رشته قنات وابسته است و وزارت جهاد کشاورزی دراین خصوص یک تکلیف اجتماعی داردچرا که بحث اشتغال و پایداری تولید در کنار مردم بودن و همراهی با آنها مطرح است.

چالش‌ها

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی در باره چالش‌های پیش روی طرح‌های آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی گفت: اگر بخواهیم در یک جمله خلاصه کنیم بایستی گفت هزینه تمام شده اجرای زیر ساخت‌های آب و خاک بخش کشاورزی افزایش پیداکرده است. اگر زمانی با ۱۰ میلیون تومان در یک هکتار سامانه نوین آبیاری اجرا می‌شد الان ۱۰۰ میلیون تومان در هکتار هزینه نیاز دارد. گسترش آبیاری زیر سطحی که یک فن آوری بروز و دراولویت‌های این معاونت هست، هزینه‌ای بمراتب بالاتر دارد و بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان درهکتار هزینه بر است.

نیازی افزود: حدود سه میلیون هکتار آخرین آماریست که در سطح کشور سامانه نوین آبیاری اجرا شده است که از این آمار حدود ۳۰۰ هزار هکتار خودیاری مردم بوده است که تمام آن رابهره برداران انجام داده اند بقیه را دولت درقالب تسهیلات بلاعوض و با مشارکت بهره برداران تامین اعتبار و اجرا نموده است.

وی همچنین درباره قانون حفاظت از خاک گفت: قانون بسیار خوب، دقیق کاملی است و دراین قانون تکالیف زیادی بر عهده دستگاه‌ها ازجمله وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور وزارت نیرو و سایر دستگاه‌های اجرایی گذاشته شده است.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی افزود: درآیین نامه اجرایی قانون حفاظت خاک می‌بایست ۱۶ دستور العمل تهیه کنیم. دستور العمل‌های حفاظت جلوگیری از خسارت و تخریب، مصرف کود، پسماندها، سموم عملیات اجرایی و... این دستورالعمل‌ها باید تهیه شود که تدوین برخی از این دستورالعمل‌ها بر عهده موسسه تحقیقات خاک و آب قرار داده شده است. همچنین برخی دیگر نیز بایستی سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت کشور و سایر دستگاه‌های اجرایی که در خود آیین نامه اشاره شده است، بایستی تهیه وتدوین شود.

نیازی گفت: در این آیین نامه زمانبندی ۶ ماهه، یکساله و دوساله برای تهیه دستورالعمل‌ها وجود دارد و ۷۰ درصد دستور العمل‌ها تهیه شده و در مرحله ویرایش نهایی هستند که شاید در یکی دو ماه آینده بخش اعظمی از این دستور العمل‌ها را ابلاغ کنیم و آن دسته که مصوبه هیئت محترم وزیران را نیاز دارند برای تصویب و ابلاغ به دبیرخانه دولت ارسال کنیم.

وی افزود: در بحث مطالعات خاک شناسی تقریبا در حدود نیمی از کشور داده‌های بروز شده‌ای وجود ندارد.. انجام مطالعات خاک شناسی که متغیر‌های فیزیک خاک را بررسی می‌کند و حاصلخیزی خاک و بحث عناصر خاک نیز تکلیف بعدی ماست. تکلیف داریم در مدت ۵ سال عملیات مطالعات خاک شناسی را در مقیاس یک بیست و پنج هزارم تمام کنیم که این مهم خود به ۱۳ همت پول نیاز دارد. این طرح در برنامه هفتم توسعه هم هدفگذاری شده است.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی گفت: در کنار این، ۱۵۰ آزمایشگاه بخش خصوصی در کشور داریم که این آزمایشگاه‌ها را دسته بندی کردیم و بنا داریم برای این آزمایشگاه‌ها دوره‌های آموزشی برگزار کنیم و دراین راستا با انجمن صنفی آزمایشگ‌های خاک کشور نشست‌های متعدد برگزار نموده ایم و سازمان کاری که مقرر است کار بزرگی را درکشور انجام دهد را آماده می‌کنیم.

وی گفت: باتوجه به حجم وسیع کار دراین حوزه با سالی ۱۵۰ الی ۱۶۰ میلیارد تومان نمی‌شود کار بزرگ کرد از اینرو پیگیر منابع اعتباری دیگری هستیم تا این طرح به سرانجام برسد. هم اکنون با تعاونی‌های تولید و شرکت‌های بزرگ کشت و صنعت به صورت مشارکتی دراین حوزه فعالیت داریم و با استفاده از مشارکت مردم پروژه پیش می‌رود.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی افزود: منابع ما برای اجرای طرح‌ها سال به سال محدودتر می‌شود. در پروژه‌های ناتمام و جدید از توان مالی سرمایه گذار استفاده می‌کنیم. این روند بصورت تفاهمنامه‌ای صورت می‌گیرد و جهاد کشاورزی و سرمایه گذار ازیک طرف و بهره بردار و کشاورز ازطرف دیگر بحث سرمایه گذاری انجام و پروژه تکمیل می‌شود.

نیازی گفت: ما در استان چهارمحال بختیاری، لرستان، آذربایجان شرقی پروژه‌های خوبی باحضور سرمایه گذار اجرا کردیم و الان هم در دست اجرا داریم و با مراکزی مثل بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) نشست‌های داشتیم که قرار است کمک‌های خوبی بکنند و ما این منابع را با منابع بهره بردار و سرمایه گذار و مراکز دیگر و منابع دولتی تلفیق کنیم تا بتوانیم در اجرا و برنامه ریزی عملکرد بهتری داشته باشیم.

وی افزود: کشور ایران در منطقه خشک قرار گرفته و اقلیم تغییر پیدا کرده است. بارش‌های برف به بارش باران تبدیل شده است و بارش‌ها پراکنده و محدود شده و میزان آن نیز کم شده است پس منابع آبی در اختیار هر سال کم می‌شود و از طرفی باید پایداری در تولید و تامین غذا صورت بگیرد و با توجه به برنامه هفتم توسعه باید در ۹۵ درصد محصولات اصلی خودکفا بشویم. همه این محدودیت‌ها ما را وادار می‌کند از آب موجود به بهترین نحو استفاده کنیم.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی درباره توزیع آب در عملیات آب و خاک گفت: ما و بهره بردان موظفیم با مناسبترین نحوه آبیاری، آب را دربهترین حالت در اختیار ریشه گیاه قرار دهیم. اگر کانال خاکیست بتنی شود اگر امکان هست انتقال آب با لوله شود اگر نیاز به مرمت قنات هست اجرا شود. اگر جایی امکان اجرای سامانه نوین آبیاری وجود دارد بایستی اجرا کنیم.

نیازی افزود: ما گندم، گوجه فرنگی، سیب زمینی را موضعی آبیاری می‌کنیم بواسطه راندمان بالا باید اقداماتی صورت بگیرد که حداکثر بهره وری را داشته باشیم. یعنی ما و کشاورز بتوانیم از آب موجود بنحو احسن استفاده کنیم.

وی گفت: در حالت دوم اینکه ما بیش از ۱۰۰ طرح آبیاری هوشمند را در کشور در دو سه سال اخیر شروع کردیم. ما مثل گذشته منابع آبی نداریم.

لزوم هوشمند سازی

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی افزود: سنجنده‌ها و نرم افزار‌هایی به عرصه کشت و کار آمده است و حدود ۱۶ یا ۱۷ شرکت دانش بنیان با استفاده از آخرین تکنولوژی‌ها آبیاری هوشمند در کشور را اجرا می‌کنند. این سنجده‌ها با محاسبه رطوبت و دمای هوا، سرعت وزش باد و سایر پارامتر‌ها تعیین می‌کنند چه زمانی و چه میزان آب در اختیار خاک وگیاه قرار بگیرد و امروز باید از این تحولات علمی در کشاورزی استقبال شود.

نیازی گفت: امروزه موظفیم که به سمت سیستم‌های هوشمند برویم، شرکت‌های دانش بنیان و اساتید مراکزعلمی و دانشگاهی در کشور در حال کارند و در کنار این پیشرفت‌های علمی نیز کشاورزان از سود افزایش تولید سهم می‌برند.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی افزود: ما در تولید آخرین فناوری‌های آبیاری تولید کنندگان خیلی خوبی در کشور داریم. کشور اکنون در تولید اتصالات آبیاری بالای ۹۵ الی ۹۸ درصد به خودکفایی رسیده است و بجز قطره چکان‌های خاص بقیه تولید داخل هستند.

نیازی گفت: نداشتن خاک مناسب چالش دیگریست و تغییر کاربری چالشی مهم در عرصه خاک است. در بحث تغییر کاربری ما کلا یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار از کل ۱۶۵ میلیون هکتار و یا به عبارتی از ۱۸ میلیون هکتار از این زمین‌هایی را که کشت و کار میکنیم فقط یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار محدودیت کشت نداریم که آن هم اتفاقا در شمال کشور هست. درخواست من این است که هموطنان ما درحفظ وحاصلخیزی خاک مراعات کنند ما خاک مرغوب خیلی نداریم. اگر کسی بخواهد مرغداری یا گاوداری بسازد میتواند در خاک کلاس ۴ یا ۵ آن را بسازد.

وی درباره تقویت خاک افزود: ما خاکمان روز به روز از بابت منابع آلی فقیرتر می‌شود و باید عملیاتی، چون برگرداندن بقایای گیاه و ... به خاک اجرا شود. مطالعات خاک شناسی با ماست ولی حاصلخیزی را می‌بایستی با مشارکت کشاورزان انجام دهیم.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی افزود: موضوع بعدی میزان آبی که برای محصولات کشاورزی از جمله برنج استفاده میشود برای مثال آبی که برای یک دانه برنج مصرف می‌شود ۷۵ میلی لیتر هست البته بسته به نوع رقم و استان مربوطه متفاوت است. در بحث مصرف بایستی برنامه ریزی دقیق تری داشته باشیم.

نیازی تأکید کرد: ما باید تولیداتمان را به سمت نظام‌های بهره برداری پیش ببریم حدود ۳ میلیون هکتار تحت پوشش ۱۵۰۰ شرکت‌های تعاونی تولید در سراسر کشور مدیریت می‌شود و این باید تعمیم داده شود.

لزوم ترویج سیستم‌های تعاونی روستایی

وی افزود: ترویج سیستم‌های تعاونی روستایی در نظام‌های بهره برداری بایستی انجام شود چرا که در نظام‌های بهره برداری بهره وری ما خیلی بالاتر است. یکجا زراعی، یکجا آبیاری و مدیریت مزرعه مطرح است. در وزارت جهاد کشاورزی نظام‌های بهره برداری در اولویت جدی هست تا ما با همکاری و مشارکت سمن‌ها و مجموعه کشت و صنعت‌ها بتوانیم تولید خوب داشته باشیم.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی همچنین تاکید کرد که رسانه‌ها می‌توانند در ترویج و مجموعه اقداماتی که به انتقال دانش به مزارع بسیار موثر باشند. این ارتباط بین علم دانش و فن آوری و تولید باید سریع تر انجام شود؛ که بتوانیم تولید پایدار تری داشته باشیم.

نیازی همچنین همکاری بیشتر وزارت نیرو را برای قانون تحویل حجمی آب به کشاورزان خواستار شد و گفت: کار‌های خوبی در وزارت نیرو اجرا شده و کار‌های زیادی هنوز به سر انجام نرسیده است. بر روی حدود ۴۳۰ هزار حلقه چاه هنوز کنتور نصب نشده است.

وی بحث شبکه‌ها، عامل محدود کننده در خیلی جا‌ها را خود منابع آبی دانست و گفت: ما حتی در تعیین الگوی کشت موظف شده ایم منابع ابی را هم لحاظ کنیم.

شاخص‌های ارتقا بهره وری

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی درباره شاخص‌های ارتقا بهره وری افزود:این شاخص‌ها می‌تواند متعدد باشد این شاخص‌ها در سه گروه بهزراعی، بهنژادی و عملیات آب و خاک دسته بندی می‌شود. بهزراعی بر می‌گردد به مدیریت در مزرعه، بیماری آفات، مکانیزاسیون و سایر. به نژادی که روی رقم محصول کار می‌کند کار مرکز تحقیقات هست ارقامی تولید می‌شود که مقاوم به خشکی سرما و سایر بیماری و آفات هستند. در حوزه آب و خاک مجموعه اقدامات در داخل مزرعه هست. ما سه راندمان آبیاری داریم. راندمان آبیاری تامین و انتقال که در حوزه وزارت نیرو است. راند مان در توزیع و داخل مزرعه (کاربرد) هم نوع دیگر راندمان آبیاری می‌باشد که در حوزه عمل این معاونت می‌باشد. در تامین هم ما مرمت قنوات را داریم و ما درکشورحدود ۴۱ هزار کیلومتر و ۴۱ هزار رشته هم قنوات داریم. بحث مرمت و لایروبی از پروژه‌های اجرایی هست بحث استخر‌های ذخیره آب و در حوزه آب مشکل داریم تغییر اقلیم چالش‌های بزرگی در کشور ایجاد کرده است. بارش‌ها کم شده دمای هوا و خاک بالا رفته و تبخیر و تعریق هم بالا رفته است و از طرفی هم باید پایداری تولید نیز داشته باشیم. اینها عواملی هست که دست به دست هم داده و ما موظف شده ایم تا بهره وری را در حوزه آب و خاک ارتقا دهیم حال اگر آب تامین باشد و خاک مناسبی نداشته باشیم عملکرد در تولید به مشکل بر می‌خورد در حوزه خاک اگر حاصلخیز نباشد عناصرآن ریزمغذی میکرو و ماکرو نداشته باشد خب تولید خوبی نخواهیم داشت موضوعی که بشدت در معاونت پیگیری می‌کنیم موضوع خاک هست.

وی همچنین با تاکید بر لزوم شرکت و بازدید از نمایشگاه‌های تخصصی بخش کشاورزی که معمولا سالی دو بار در محل نمایشگاه بین المللی تهران یا در نمایشگاه شهر آفتاب برگزار می‌شود، افزود: سوم تا ششم مهرماه امسال نمایشگاه بین المللی کشاورزی آیفارم (هفتمین نمایشگاه بین المللی کشاورزی، باغبانی، نهاده‌ها و سامانه‌های نوین آبیاری) در محل نمایشگاه‌های شهرآفتاب برگزار می‌شود. از کشاورزان عزیز درخواست دارم تا با حضور و استقبال ازاین نمایشگاه با آخرین دستاورد‌های فن آوری آبیاری و خاک آشنا شوند.