اجرای جهش تولید در دیم‌زارها با 8 اقدام اساسی

مظفر روستایی؛ رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور

طرح جهش تولید در سال زراعی 1402-1401 در دیم‌زارها؛ در 4.2 میلیون هکتار از اراضی دیم در 21 استان کشور در حال اجرا است.

هدف اساسی جهش تولید در دیم‌زارهای افزایش تولید در راستای ارتقاء ضریب خوداتکایی در محصولات اساسی و امنیت غذایی کشور بوده است که در 4.2 میلیون هکتار از اراضی دیم در 21 استان با همکاری 408 هزار بهره‌بردار در سطح کشور به‌منظور افزایش پایداری تولید محصولات زراعی دیم (گندم، جو، نخود، عدس، گیاهان روغنی، علوفه‌ای و گیاهان دارویی ) درحال اجرا است.

جهش تولید پنج ساله بوده و موسسه دیم از سال دوم اجرای طرح به‌عنوان تولید و تامین کننده هسته‌های بذری ( پرورشی 3و2،1) محصولات زراعی دیم، با ارائه دستاوردهای تحقیقاتی و دستورالعمل‌های فنی برای افزایش تولید و کاهش مخاطرات محیطی با رویکرد افزایش تولید گیاهان زراعی به‌ویژه جو، گیاهان علوفه‌ای و روغنی در سطح دیم‌زارهای کشور فعالیت دارد. 

در سال زراعی 1400-1401 موسسه دیم با تولید 5400 تن از انواع هسته‌های بذری محصولات زراعی نقش موثری در جهش تولید در دیم‌زارهای کشور داشته است و پیش‌بینی می‌شود در سال زراعی جاری میزان تولید هسته‌های بذری به بیش از 6700 تن افزایش یابد.

این طرح با همکاری معاونت زراعت جهادکشاورزی، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)،  سازمان‌های جهادکشاورزی استان‌ها، صندوق بیمه کشاورزی، بخش‌های خصوصی و با پشتیبانی فنی موسسه دیم در حال اجرا است. 

 این پروژه برای ایجاد تحول در تولید دیم‌زارها مقرر است علاوه بر توسعه سطح زیر کشت در اراضی آیش و تبدیل آن به محصولات مفید در تناوب مانند حبوبات، دانه‌های روغنی و علوفه‌های لگوم و همچنین ارتقاء بهره‌وری و عملکرد در واحد سطح همزمان در چند محور اقدامات اساسی به شرح ذیل اجرایی می‌شود:

- تناوب بهینه زراعی، یکی از راهکارهای اجرایی، افزایش سطح زیرکشت محصولات علوفه‌ای، دانه‌های روغنی و حبوبات است. به‌نحوی که سهم غلات از 80 درصد کنونی به حدود 65 درصد کاهش و سهم دیگر محصولات در تناوب زراعی به حدود 10 درصد افزایش یابد.

-بهبود حاصلخیزی خاک با مجموعه اقدامات اجرایی و پیاده‌سازی اصول کشاورزی حفاظتی به‌نحوی که بتوان به‌طور میانگین سالانه 0.05 درصد مواد آلی خاک را ارتقاء بخشید. 

- تغییر تاریخ‌های کشت محصولات از بهار به پاییز و در صورت محدودیت سرما کشت انتظاری به نحوی که بتوان از عمده نزولات در طول دوره رشد استفاده بهینه کرد.

-حفظ بخشی از بقایا (حداقل 30 درصد سطح اراضی) و پوشش گیاهی در اراضی دیم از ضروریات بوده و عدم پوشش به معنای توسعه و کمک به فرسایش بادی، آبی و نهایتا کاهش حاصلخیزی خاک است. لذا عملا باید حتی‌الامکان با تناوب بهینه و کشت گیاهان پوششی و نگهداری بخشی از بقایای محصولات در سطح خاک از اراضی دیم حفاظت کنیم.

- انجام عملیات کشت مستقیم با حداقل خاک‌ورزی توسط کارنده‌های مستقیم واجد شرایط که محیط و عمق توسعه ریشه را تا حد مناسب تهیه و بذور و کود را در عمق‌های مناسب جایگ‌ذاری کنند.

- توسعه فرهنگ بیمه و کاهش ریسک برای بهره‌برداران دیم‌کار.

-کشت با کارنده‌های مستقیم کار عمود بر جهت شیب زمین.

-تبدیل آیش زرد به آیش سبز.