اصلاح ردیف بوته‌های چای در باغ‌های شیب‌دار، کمکی موثر برای مقابله با خشکی

احمد شیرین‌فکر در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا بیان کرد: باغ‌های چای کشور در دو استان گیلان و مازندران است.  89 درصد این باغات در گیلان و 11 درصد در مازندران قرار گرفته است. بیش از 80 درصد از این باغ‌ها بر روی اراضی شیب‌دار قرار دارند. آبیاری در باغ‌های چای هم اکنون محدود به باغ‌هایی است که در دشت واقع هستند و مساحت آنها کمتر از پنج درصد از باغ‌های کشور است. بنابراین 95 درصد از باغ‌های کشور به‌صورت دیم بوده و وابسته به نزولات جوی است. 

وی ادامه داد: با توجه به شرایط تغییرات اقلیمی، بروز تنش خشکی در سال‌های کم‌بارش به شدت عملکرد چای را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نیاز آبی گیاه چای حدود 100 میلی متر در ماه است. متاسفانه در سال‌های کم بارش در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد کمبود آب و تنش خشکی آسیب‌های فراوانی به گیاه می‌زند. در حالی که در باغ‌های دارای سیستم آبیاری بارانی این سه ماه، اوج برگ‌دهی گیاه است. 

معاون پژوهش، فن‌آوری و انتقال یافته‌های پژوهشکده چای با بیان اینکه نیاز است تا اثرات تنش کم‌آبی در گیاه چای به حداقل برسد، گفت: "خشکی و خشکسالی پدیده‌ای جهانی با راهکارهای منطقه‌ای" است. لذا می‌توان با اصلاح مدیریت‌های باغ‌داری آسیب خشکی را تعدیل و گیاه را برای رشد مجدد آماده کرد. 

وی اضافه کرد: از این رو پژوهشکده چای بر راهکارها و اقدامات مدیریت باغ که این مهم را به انجام رساند، متمرکز شده است. یکی از این اقدامات استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای است که در قالب قرارداد پژوهشی با صندوق حمایت از توسعه  صنعت چای در سال‌های اخیر انجام گرفت. آبیاری قطره‌ای می‌تواند در سه ماه گرم سال کمک بسیار موثری باشد اما در حال حاضر به‌دلیل محدودیت در منابع آبی در اراضی شیب‌دار استفاده از آن در دست بررسی بیشتر است.

به دنبال معرفی ارقام جدید چای مقاوم به خشکی هستیم

شیرین‌فکر با اشاره به اهمیت ارقام مقاوم چای به خشکی عنوان کرد: عمده چای‌کاری‌های کشور حاصل بوته‌های بذری با منشاء چینی است. در 20 سال اخیر محققان پژوهشکده چای یک برنامه به‌نژادی را اجرا و نهایتا در سال 1400 دو رقم چای ایرانی با نام‌های کاشف و لاهیج  را معرفی کردند. اما همچنان نیاز است تا ارقام  مقام به خشکی از طریق سلکسیون و یا واردات معرفی شوند. 

وی تاکید کرد: در تلاشیم تا ارقام جدید مقام به خشکی معرفی کنیم که نیاز به اعتبارات پایدار و زمان طولانی دارد. اگر کشاورز بخواهد ارقام وارداتی و یا دو رقم داخلی را کشت و تبدیل به باغ کلونی کند، بسیار هزینه‌بر است بنابراین چالش مهمی است و در کوتاه مدت بدون حمایت‌های مالی امکان‌پذیر نیست.

معاون پژوهش، فن‌آوری و انتقال یافته‌ها پژوهشکده چای با اشاره به اقدام دیگری که موجب مقابله با خشکی و رویدادهای کم آبی می‌شود، گفت: ایجاد سایبان مصنوعی و طبیعی از جمله کاشت درختان سایه‌انداز در درون باغ‌های چای که اثرات تابش مستقیم خورشید را تقلیل می‌دهد و شانس مقابله گیاه برای تحمل به خشکی را بالا می‌برد، در دستور کار پژوهشکده است.

شیرین‌فکر بیان کرد: یکی دیگر از راه‌های تعدیل اثرات تنش خشکی در باغ‌های چای استفاده از محلول‌پاشی عناصر غذایی به همراه محرک‌های رشد است. پژوهش‌ها در خصوص استفاده از محرک‌ها و تنظیم کننده‌های رشد این امید را به‌وجود آورده تا در آتی بتوانیم شکل‌های تجاری و اقتصادی این محلول‌ها را تولید و معرفی کنیم.

وی اضافه کرد: باغ‌های چای در صد سال اخیر در جهت شیب احداث شده‌ است. در سال‌های اولیه که پوشش بوته‌ها کامل بودند و خاک بکر بود، عملکرد خوبی داشتند اما به مرور زمان فرسایش و تخلیه عناصر غذایی خاک، باعث ضعیف شدن باغات شد و به همین دلیل کیفیت و کمیت محصول کاهش پیدا کرد.

شیرین فکر افزود: به همین دلیل ایده تغییر جهت بوته‌ها چای برروی اراضی شیب‌دار مطرح شد. بوته‌های چای از حالت در جهت شیب به حالت عمود بر جهت شیب در چند باغ الگویی تغییر داده شدند. این امر سبب شد تا علاوه بر سهولت شخم و انجام امور زراعی از جمله کودپاشی و...، استفاده از ماشین‌های برگ چینی و هرس مقدور شده هزینه‌های تولید کاهش یابد. تغییر ردیف‌های چایکاری شانس تبدیل باغ‌های سنتی به باغ مکانیزه را بالا می‌برد و همچنین نفوذ آب باران در خاک افزایش یافته و باعث حفظ رطوبت در خاک می‌شود، در نتیجه در ماه‌های گرم سال، شانس مقابله با خشکی را در گیاه افزایش می‌دهد.

معاون پژوهش، فن‌آوری و انتقال یافته‌هاب پژوهشکده چای ادامه داد: تغییر جهت بوته‌ها چای بر روی شیب به همراه استفاده از مالچ‌های پوششی از جمله کاه و کلش برنج و محلول‌پاشی عناصر غذایی و محرک‌های رشد، کمک بزرگی برای مقابله با کم‌آبی و کاهش اثرات خشکی است. این مدیریت باغی اخیرا مورد استقبال باغ‌داران قرار گرفته و از سوی پژوهشکده چای ترویج می‌شود.