صنایع تبدیلی؛ معادله برد-برد کشاورز و صنعتگر/ زرگران: صنایع تبدیلی تراز تجاری کشاورزی را مثبت می‌کند/ فروزانفر: صنایع تبدیلی مزیت رقابتی را برای محصولات کشاورزی رقم می‌زند

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)- الهام آبایی| در شناسایی نیازهای بخش کشاورزی به مولفه های متعددی بر می خوریم. برخی از نبود سازوکار مناسب عرضه محصولات گلایه می کنند و گروهی دیگر، از بحران آب و ضرورت بازنگری در شیوه های آبیاری سخن به میان می آورند. عده ای شاید خواستار بازنگری در سازوکارهای قانونی باشند و عده ای دیگر، افزایش حمایت های دولتی از کشاورزان و فعالان این حوزه را خواستار هستند. نقطه اشتراک همه این مطالبات اما افزایش سهم کشاورزی در اقتصاد کشور است. البته نه سهمی که به واسطه تخریب محیط زیست و از میان بردن منابع حاصل شده باشد. دستیابی به جایگاهی معقول و متناسب با مزیت های کشاورزی ایران هم راستا با مولفه های توسعه پایدار شاید فصل مشترک این مطالبات باشد.

نکته ای که کارشناسان به عنوان شاه کلید افزایش سهم کشاورزی در تولید ناخالص داخلی کشور عنوان می کنند، توسعه این بخش بر مدار ارزش آفرینی است؛ به این معنا که فعالیت های کشاورزی تنها به تولید ماده خام محدود نشود و با فرآوری بیشتر محصولات کشاورزی، ارزش افزوده آن ها ارتقا پیدا کند. در این صورت است که می توان بر روی بازارهای صادراتی هم متمرکز شد و با رویکرد صادرات گرا دست به توسعه صنایع تبدیلی زد.

اما به باور کارشناسان، مساله ای که بر سر راه توسعه صنایع تبدیلی در کشور وجود دارد این است که ارتباط خوبی میان کشاورز و فعال صنعتی برقرار نیست. اگر فعال صنایع تبدیلی و کشاورز در یک رابطه دوسویه به یکدیگر وابسته باشند، هم زمینه برای افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی فراهم می شود وهم کشاورز دیگر دغدغه فروش محصولات خود را نخواهد داشت.

در این زمینه کارشناسان معتقدند که اگر صنایع تبدیلی در مکان های مناسب و با ابعاد مناسب مستقر شوند و توسعه یابند، معادله برد- برد کشاورز و صنعتگر شکل می گیرد و حتی می توان در جهت افزایش سهم صادرات محصولات کشاورزی و تبدیلی ایران خیز برداشت. البته این مسیر چندان هم ساده و هموار نیست و برای از میان برداشتن گسست میان کشاورز و فعالان در صنایع تبدیلی، اقدامات متعددی لازم است.

عملکرد وزارت جهاد کشاورزی

کاوه زرگران، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران بر این باور است که در حال حاضر وزارت جهاد کشاورزی درک خوبی از نیازهای بخش کشاورزی دارد. بر این اساس، در حوزه زراعت و باغبانی و تا حدودی دام طی سال های اخیر توانمندی ها نمایان شده است. با این حال، بخش صنایع تبدیلی هنوز نتوانسته است از رشدهای بزرگ و تراز مثبت تجاری بهره مند شود.

زرگران در گفت و گو با "ایانا" با بیان اینکه دلیل بی نصیب ماندن از پتانسیل های صنایع تبدیلی در اختیار نداشتن بودجه کافی برای حمایت از این بخش است، اظهار کرد: "دولت باید کمک های یارانه ای را در صنایع تبدیلی افزایش دهد تا در همه زیربخش های کشاورزی شاهد بهبود عملکرد باشیم. اگر مانند سایر کشورها بودجه های یارانه ای برای حمایت از صنایع تبدیلی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد، شاهد موفقیت های خوبی در این حوزه خواهیم بود."

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با بیان اینکه دولت در حوزه بهبود تراز تجاری بخش کشاورزی خیلی خوب عمل کرده است، اظهار کرد: "یکی از عوامل اصلی بهبود تراز تجاری حمایت از بخش روغن کشی بوده است که به جای واردات روغن، دانه را وارد کردیم و وابستگی به واردات روغن و کنجاله سویا تا حدودی کاهش یافته است. در بسیاری از حوزه ها این فرصت ها وجود دارد که با حمایت از صنایع تبدیلی و تولید ارزش افزوده بالاتر، تراز تجاری محصولات کشاورزی را مثبت کنیم. البته خودکفایی گندم هم در بهبود تراز تجاری محصولات کشاورزی تاثیرگذار بوده است اما اگر از این به بعد بخواهیم روی تراز مثبت کار کنیم، باید کالاهایی تولید کنیم که ارزش افزوده بالاتری دارد."

وی به ظرفیت های تولید در حوزه صنایع تبدیلی در کشور اشاره کرد و افزود: "صادرات 2.8 میلیارد دلاری صنایع تبدیلی جای کار دارد و باید رشد پیدا کند. سیاستی در نیمه دوم سال گذشته اجرایی شد و یارانه هایی برای صادرات برخی کالاها به ویژه لبنیات اختصاص یافت که بسیار تاثیرگذار بود. آمارها نشان داد اگر دولت این یارانه ها را افزایش دهد، در سال 96 و به طور کلی در طول دولت دوازدهم می توان میزان صادرات را به طور چشمگیری افزایش داد."

فرصت سازی برای بهبود تراز تجاری

زرگران با بیان این که اصلی ترین مزیت برای بالا بردن صادرات، قیمت تمام شده است، تصریح کرد: "واحدهای ما چه در حوزه کشاورزی و چه در حوزه صنایع تبدیلی تا حدودی قیمت تمام شده بالایی دارند که ناشی از بالا بودن هزینه مولفه های تولیدی و مواد خام و همچنین گرانتر بودن فرآیند تولید در کشور است. بنابراین بهترین راهکار کمک از طریق جوایز صادراتی است تا قیمت تمام شده در کشورهای هدف کاهش پیدا کند و در نتیجه شاهد رشد بیشتری باشیم. صادرات 770 میلیون دلاری لبنیات رکورد خوبی بود که نشان می دهد اگر شرایط به همین ترتیب ادامه داشته باشد سال 96 این رقم بالاتر هم خواهد رفت."

وی با اشاره به ضرورت ارتقای فناوری تولید برای کاهش هزینه ها اظهار کرد: "نیاز به تکنولوژی در بخش زراعت و باغبانی بالا است و از این نظر هنوز وابستگی زیادی وجود دارد. امروز با وجود این که قیمت خرید تضمینی محصولات زراعی در برخی مواقع حتی دو برابر قیمت جهانی است اما باز هم می بینیم که کشاورزان راضی نیستند و نسبت به بالا بودن هزینه های تولید خود اعتراض دارند. در حوزه هایی که اصرار به تولید در آن ها داریم، به دلایل مختلفی از جمله این که مزیت تولیدی و یا تکنولوژی لازم در آن ها وجود ندارد، قیمت تمام شده بالا است. در این زمینه قطعا انتقال تکنولوژی می تواند کمک کند تا هزینه های تولید در برخی بخش ها کاهش پیدا کند، اما در بسیاری از موارد موضوع آبیاری مطرح است. با توجه به این که ایران کشوری نیمه خشک است، توجیهی برای تولید برخی اقلام در کشور وجود ندارد و تولید آن ها هزینه بالایی را به همراه خواهد داشت."

ضعف آماری کشاورز و صنعتگر را حیران می کند

زرگران با بیان این که در بخش کشاورزی رویکرد کلانی وجود ندارد، افزود: "باید یک برنامه جامع آماری برای بخش کشاورزی وجود داشته باشد تا در آن برنامه، میزان مصرف نهاده های مختلف و محصولات لحاظ شود و تولید بر اساس میزان مصرف صورت گیرد. متاسفانه در حال حاضر چنین برنامه ای وجود ندارد و در نتیجه در بعضی سال ها وابستگی بالایی ایجاد می شود و نیاز به واردات پیدا می کنیم. در سال هایی هم با مازاد محصول مواجه می شویم و باید دنبال بازار صادراتی باشیم. در همه جای دنیا میزان تولید، برداشت و مصرف مشخص است و بر اساس آن برنامه ریزی صورت می گیرد. اما ما در حال حاضر این برنامه ریزی های کلان را در کشور نداریم. صبر می کنیم ببینیم بازدهی محصولات به چه شکل است و بعد برنامه ریزی می کنیم که کالا را به چه شکل مصرف یا صادر کنیم."

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با اشاره به ضعف آماری در حوزه کشاورزی و صنایع تبدیلی اظهار کرد: "شاید در این حوزه لازم باشد بخش های مختلف آماری را که در دولت وجود دارد با هم هماهنگ کنیم. در حال حاضر خیلی از تولیدات و پتانسیل ها آمار موثقی ندارد. به عنوان مثال مرکز آمار ایران در خصوص تعداد دام های کشور یک آمار را اعلام می کند و وزارت جهاد کشاورزی آمار دیگری را اعلام می کند. اختلاف این دو آمار آنقدر زیاد است که همه بخش ها از جمله بخش خصوصی را در برنامه ریزی و پیگیری سیاست‌ها حیران می کند. همین امر سبب می شود که برنامه ریزی برای تولید هم امکان پذیر نباشد. بدین ترتیب می بینیم که به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات جامع آماری، تناسبی میان میزان تولید و بازار مصرف برقرار نیست."

ساماندهی ظرفیت‌های صنایع تبدیلی

وی با بیان این که در نیازسنجی بخش کشاورزی ایران عمدتا به ضعف تکنولوژی بر می خوریم، اظهار کرد: "البته با توجه به تاکیدی که دولت در سال جاری در زمینه ایجاد اشتغال دارد، در این خصوص نمی توان روی افزایش اشتغال حساب کرد؛ چراکه با ارتقای سطح تکنولوژی چه بسا نیاز به نیروی انسانی کاهش هم پیدا کند. اما در هر حال، به روز شدن کشاورزی نیازمند انتقال تکنولوژی روز و استفاده از ماشین آلات جدید است که همه این ها الزاما منجر به رونق و توسعه اشتغال نخواهد شد. در این زمینه در بخش های دیگر مانند صنایع تبدیلی که ارزش افزوده بیشتری هم دارند شاید بتوان نیم نگاهی هم به اشتغال داشت. اگر سازوکاری ارائه شود که به واسطه آن به جای صادرات مواد خام آن را به ماده باارزش‌ افزوده بالاتر تبدیل کنیم، می توانیم امیدوار باشیم که اشتغال هم ایجاد شود."

زرگران تصریح کرد: "در این جا صحبت از ایجاد صنایع تبدیلی جدید نیست. بلکه در درجه اول باید صنایع موجود را ساماندهی کنیم و ارتباط شایسته را میان صنعت و کشاورزی برقرار سازیم. در حال حاضر ظرفیت صنایع تبدیلی در کشور حداقل حدود 150 میلیون تن است که جانمایی آن ها به فراخور طرح هایی که در گذشته در دولت وجود داشته، در سطح کشور پراکنده است. برخی شاید با گذشت زمان برای تامین منابع ماده خام نیازمند تغییراتی باشند اما این بخش جزئی است. بنابراین تنها با ساماندهی ظرفیت های موجود و تامین رابطه دوسویه میان کشاورزی و صنایع تبدیلی می توان عملکرد را در این حوزه ارتقا داد."

شکاف میان صنایع تبدیلی و کشاورزی

در عین حال حسن فروزانفر، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران بر این باور است که یک معضل اساسی در بخش کشاورزی جدا بودن مراکز تصمیم گیری برای کشاورز به عنوان یک فعال اقتصادی مستقل با مجموعه فعالیت های صنعتی است.

فروزانفر در گفت و گو با "ایانا" تصریح کرد: "باید به خاطر داشته باشیم که برنامه ششم توسعه تصویب شده، سیاست‌های بالادستی در افق 1404 موجود و بودجه سال آینده هم نوشته شده است. بنابراین برنامه‌ها و سیاست‌ها در هر حوزه ای باید بر اساس اسناد بالادستی باشد. چراکه مسیری که پیش روی ما است تا حدودی نشانه گذاری شده است. با این وجود، جدا بودن مراکز تصمیم گیری برای کشاورز و فعال صنعتی سبب شده تا نتوانیم آن طور که باید و شاید از مزیت های نسبی این بخش بهره ببریم. رمز اصلی بهبود جایگاه بخش کشاورزی در اقتصاد این است که کشاورز و فعال صنایع تبدیلی بر اساس یک رابطه دوسویه در کنار هم قرار بگیرند و به هم وابسته باشند اما این ارتباط تا کنون به وجود نیامده است."

وی افزود: "البته طرح انتزاع، پیشتر مطرح شد و قرار بود قسمتی از فعالیت های صنایع غذایی در کنار وزارت کشاورزی قرار بگیرند. اما متاسفانه با وجود تلاش‌هایی که صورت گرفت، این طرح به سرانجام چندانی نرسید. نکته دیگر این است که با وجود این که انتزاع در برخی بخش ها محقق شد اما وزارت جهاد کشاورزی خود را متولی کشاورزان و دامپروزان می داند؛ نه لزوما فعالان صنعتی که در کنار کشاورزان و دامداران فعالیتی را در قالب صنایع تبدیلی دنبال می کنند."

توسعه کشاورزی با محوریت صنایع تبدیلی

فروزانفر با بیان این که محصولات کشاورزی باید با ارزش افزوده ارزنده از کشور خارج شود و یا به مصرف داخلی برسد، اظهار کرد: "نگاه در حوزه توسعه کشاورزی باید با محوریت صنایع تبدیلی باشد. آنچه در آن مزیت داریم و می توانیم به واسطه آن بازارهای منطقه ای را کسب کنیم، صنایع تبدیلی است نه کالاهای خام کشاورزی. امروز ببینید گندم مازاد در چه شرایطی و با چه قیمتی توان صادراتی دارد و آن را با توان صادراتی حوزه آرد، شیرینی و شکلات و بیسکوئیت و ماکارونی مقایسه کنید. قطعاً اگر ظرفیت های مناسب در مکان های مناسب برای صادرات در نظر گرفته شود، برنده ما خواهیم بود که ارزش افزوده بیشتری در کشور تولید کنیم."

این عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با تاکید بر اینکه صنایع تبدیلی و جایگاه آن در پیشبرد اهداف کشاورزی مغفول واقع شده است، تصریح کرد: "اگر صنایع تبدیلی در محل مناسب در کنار مزارع شکل بگیرد در این صورت توسعه کشاورزی و توسعه توانمندی ها و ظرفیت سازی ها به بهترین نتیجه خواهد رسید. نمونه های کوچک و محلی از صنایع تبدیلی در کشور داریم که به درستی در کشور پیشرفت کرده اند و قابل مثال زدن هستند. صنایع تبدیلی در اندازه مناسب هزینه را برای یکپارچه سازی اراضی کاهش می‌دهد و استفاده از امکانات نوین کشاورزی و باغداری را توجیه پذیر می‌سازد. در حال حاضر، در انتقال کالاها به بازار مصرف ضایعات حدود 30 درصدی داریم که اگر صنایع تبدیلی در اندازه مناسب و مکان مناسبی ترتیب داده شود، این ضایعات به شدت کاهش می یابد."

وی با بیان این که رونق صنایع تبدیلی زمینه توسعه فروشگاه های زنجیره ای و فروشگاه هایی را که در تعامل مستقیم با مصرف کنندگان هستند فراهم می کند، اظهار کرد: "این فروشگاه ها با فراهم کردن زمینه های مساعد برای زیرساخت های عرضه کمک می کنند که صنایع تبدیلی که حتی صرفا بسته بندی را به شکل بهتر و با کیفیت بالاتری انجام می دهند فرصت انتقال کالاهای باکیفیت بالاتر را برای فروش در فروشگاه های زنجیره ای داخلی و خارجی داشته باشند."

صنعت تبدیلی مناسب کشاورزی را متحول می کند

فروزانفر افزود: "زمینه ای که در قالب صنایع تبدیلی ایجاد می شود، می تواند پیش برنده توسعه حرفه ای در حوزه کشاورزی باشد. در غیر این صورت توسعه کشاورزی صرفا به کمک های فنی، مالی و اقتصادی دولت وابسته خواهد بود که این امر در بلندمدت جایگاه خوبی را ایجاد نخواهد کرد. توسعه ای پایدار خواهد بود که در آن ارتباط میان توسعه صنایع تبدیلی و کشاورزی بر اساس مصرف داخلی و صادرات فراهم شود."

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با بیان اینکه شکل گیری صحیح صنایع تبدیلی می تواند بخش کشاورزی را هم متحول کند، اظهار کرد: "این سوال کلیدی مطرح است که ابتدا از کشاورزی شروع کنیم و بعد صنایع تبدیلی را شکل دهیم یا این که با تشکیل صنایع تبدیلی با کیفیت، زمینه را برای توسعه کشاورزی در مقیاس منطقه ای و محلی فراهم کنیم. نمونه های موثری در ایران طی 10 سال گذشته به وجود آمده اند که نشان دادند شکل گیری یک صنعت تبدیلی مناسب در محلی مناسب توانسته است حتی کشاورزی یک استان را تغییر دهد."

وی افزود: "اگر صنایع تبدیلی به این شکل ایجاد شود یک معادله برد-برد بین کشاورزان و باغداران و صنایع تبدلی ایجاد می شود؛ به شرط اینکه هر دو بخش به هم وابسته باشند. این وابستگی به این شکل ایجاد می شود که اندازه مناسبی از تولید برای صنایع تبدیلی در نظر گرفته شود که به تولید انبوه و ارزنده نیاز داشته باشد. در طرف مقابل، تولیدکننده حوزه کشاورزی با اندازه مناسبی از تولید که به او پیشنهاد می شود زمینه های خوبی برای برقراری ارتباط با همکاران خودش درسطح منطقه و استفاده از ظرفیت های پیشرفته تر در تولید را فراهم خواهد کرد."

زمینه های وابستگی کشاورزی و صنایع تبدیلی

فروزانفر با بیان اینکه ابعاد مناسب صنایع تبدیلی زمینه وابستگی کشاورز و فعال صنعتی را به صورت شایسته فراهم می‌کند، تصریح کرد: "این تنها راه توسعه پایدار در حوزه کشاورزی است. اگر کشاورز بخواهد به صورت مستقل وارد بازار بزرگی شود که در آن بازیگران متفرقه اما کوچکی وجود دارند، بیشتر آسیب می بیند. اما اگر همان کشاورز در بازاری منطقه ای و محلی بر اساس یک سری روابط بلندمدت، با تولیدکننده عمده که می تواند تمام یا قسمت عمده ای از محصول او را به قیمت مناسب خریداری کند، در ارتباط باشد منافع او محفوظ می‌ماند و دیگر نیازی به هزینه های گزاف برای نگهداری محصول نخواهد داشت."

این عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با اشاره به این که صنایع تبدیلی عمده مزیت واقعی رقابتی را برای محصولات کشاورزی کشور فراهم می کند، اظهار کرد: "یکی از مشکلاتی که امروز نمی توانیم سهم خوبی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهیم این است که قیمت تمام شده رقابتی نیست. قیمت تمام شده هم به اندازه مناسب صنایع تبدیلی برمی‌گردد و هم به اندازه مناسب تولید محصولات کشاورزی. برای درک بهتر این موضوع می توان متوسط ظرفیت های تولیدی در حوزه های مهم کشاورزی و تبدیلی ایران را با ترکیه مقایسه کرد. در این صورت مشخص می شود که اختلاف سایزها در صنایع تبدیلی چه نتیجه ای در پایین آمدن فرصت های رقابتی ما دارد؛ با وجود این که ما از فرصت های رقابتی مانند پایین بودن هزینه حمل و نقل و هزینه های انرژی برخوردار هستیم که ترکیه چنین مزیتی را ندارد."

جلوگیری از گسیختگی اراضی کشاورزی

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با اشاره به ضرورت اصلاح اراضی در راستای توسعه کشاورزی و صنایع تبدیلی در کشور، خاطر نشان کرد: "دولت باید در زمینه ساماندهی و یکپارچه سازی اراضی موضوعاتی را بررسی و مشکلات قانونی را برطرف کند. این اتفاق در سایر کشورها سال ها پیش افتاده و با رژیم های مناسبی به تعامل مساعد میان صاحبان زمین رسیده اند. در این زمینه قانون ارث بسیار مهم است که باعث کوچک شدن شدید زمین های کشاورزی مستعد ایران شده است. این کوچک شدن در بسیاری از موارد سبب شده تا زمین های کشاورزی به موقعیت کاربری مسکونی، صنعتی و تفریحی تبدیل شوند."

فروزانفر افزود: "ساماندهی اراضی نیازمند بازبینی قانون ارث و نحوه اعمال آن در اراضی کشاورزی است. اگر به همین ترتیب ادامه دهیم در 20 سال آینده به استناد کوچکتر شدن اراضی کشاورزی در بسیاری از مناطق، ظرفیت های کشاورزی از بین خواهد رفت و به زمین های مصرفی کم بازدهی تبدیل خواهد شد. بنابراین فارغ از اثرات مثبتی که صنایع تبدیلی با سرمایه گذاری های مناسب می تواند بر توسعه کشاورزی داشته باشد، دولت هم باید برای جلوگیری از گسیختگی زمین های کشاورزی، در راستای یکپارجه سازی اراضی اقدام کند."

سازوکارهای تشویقی برای یکپارچه سازی اراضی

عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران با بیان این که دولت باید سازوکارهای تشویقی برای یکپارچه سازی اراضی در نظر بگیرد، افزود: "کارشناسان حوزه کشاورزی و صنایع تبدیلی با پرداخت مستقیم یارانه به محصولات پایه و تبدیلی مخالفند. این پرداخت ها قطعا تبعات خوبی هم ندارد. اما اگر قالب پرداخت ها تغییر کند و پرداخت مبتنی بر بهره وری و بازدهی مناسب به ازای هر هکتار در نظر گرفته شود، در این صورت بهره وری در زمین هایی که یکپارچه می شوند به صورت خودکار افزایش پیدا می کند. در عین حال، تولیدکننده هم از سوبسیدهایی که دولت ارائه می دهد، بیشتر بهره خواهند برد. "

وی افزود: "به جای پرداخت مستقیم ریال باید به کشاورزان امکانات کشاورزی و فرصت های بهتر کشاورزی را ارائه داد. با دادن مشوق های مناسب می توان اراضی کشاورزی را هم در کنار هم قرار داد و بهره وری کشاورزی را افزایش داد. علاوه بر این، در برخی حوزه ها نیازمند اصلاحات ساختاری هستیم که تا کنون بنا به ملاحظاتی این اصلاحات انجام نشده است. به طور کلی در حوزه کشاورزی یک سری محدودیت ها را برای خود قائل شده ایم و هیچ گاه حاضر نیستیم که به قصد اصلاح به این محدودیت ها حمله کنیم. به عنوان نمونه همواره تاکید می شود که اطلاعات در حوزه کشاورزی وجود ندارد. به همین دلیل نمی توان به راحتی کشاورزان را شناسایی کرد و با آن ها در تعامل مستقیم قرار گرفت. اما در عمل هیچ سازوکاری برای رفع این مشکل هم ارائه نمی شود. برای تحول در بخش کشاورزی باید پا را از محدودیت ها فراتر بگذاریم و دست به برخی اصلاحات ساختاری بزنیم."

سازوکارهایی که تقویت صنایع تبدیلی را رقم می‌زنند، در بستر کشاورزی تنومند می‌تواند جایگاه بالاتری را برای بخش کشاورزی در اقتصاد کشور ترسیم کند. با این حال، برای این که بتوانیم به چنین جایگاهی دست پیدا کنیم باید از رویه های موجود دست برداریم و برای ایجاد تغییر در سازوکارهای اشتباه آماده باشیم. اگر تکمیل زنجیره ارزش در بخش کشاورزی به یک دیدگاه و تفکر غالب تبدیل شود، می توان امید داشت که پا را از تامین مایحتاج عمومی فراتر بگذاریم و با اصلاح شیوه های تولید و تقویت مزیت های رقابتی، برای حضور پررنگ تر در بازار صادراتی آماده شویم.