طاعون از خط قرمزها عبور کرد/ آبشخورها قُرُق شوند

پژوهشگر محیط زیست و استاد دانشگاه می‌گوید: هرچند آمارهای دقیقی از میزان تلفات صورت‌گرفته از کل‌بز و بزهای وحشی توسط مسئولان داده نشده است، اما با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که تعداد تلفات به یک‌هزار رأس رسیده و چه بسا از این مقدار نیز فراتر رفته است.

برهان ریاضی می‌افزاید: به‌نظر می‌رسد منشاء اصلی بروز طاعون که اکنون به ارتفاعات استان‌های مرکزی کشور رسیده و بدون هیچ رودربایستی خط‌های قرمز را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشته و وارد مناطق ممنوعه می‌شود، بحران جدیدی است که باید به آن به‌عنوان یک فاجعه محیط زیستی در کشور نگاه شود.

وی خاطرنشان می‌کند: ورود دام‌های اهلی آلوده به مراتع و مناطق غیرمجاز و چرای بی‌رویه دام‌ها می‌تواند مهم‌ترین علت شیوع این ویروس در میان نشخوارکنندگان کوچک باشد.

ریاضی ادامه می‌دهد: کل‌بز جزو نشخوارکنندگانی است که تنها در ارتفاعات بسیار بالا زندگی کرده و بزهای اهلی می‌توانند به آن مناطق دسترسی پیدا کنند؛ چرا که قوچ و میش‌های معمولی امکان عبور از سنگلاخ‌ها و تپه‌های سنگی را برای رسیدن به مراتع جدید ندارند.

وی تصریح می‌کند: بزهای وحشی اکنون در شرایط نامساعدی زندگی می‌کنند، چرا که مناطق محیط زیست آنها عمدتاً توسط انسان‌ها تخریب شده و در رقابت دائم با دام‌های اهلی هستند؛ لذا به‌علت عدم تغذیه درست، عمدتاً ضعیف شده و مستعد بیماری هستند.

آماده‌باش محیط‌بان‌ها کافی نیست

با شیوع این بیماری از ابتدای خردادماه در مناطق مرکزی، محیط‌بان‌های مناطق حفاظت‌شده در حالت آماده‌باش برای مقابله با این بیماری قرار گرفته‌اند و لاشه‌های حیوانات آلوده را جمع‌آوری و به دفن بهداشتی آن مبادرت می‌کنند، اما هنوز به غیر از محیط‌بانان، سایر نهادها به‌صورت جدی وارد گود نشدند.

پژوهشگر محیط زیست و استاد دانشگاه یادآور می‌شود: در حال حاضر محیط‌بان‌ها در مناطق آلوده در حالت آماده‌باش قرار دارند و به سرعت در حال جمع‌آوری لاشه‌ها هستند و به سوزاندن آنها مشغولند تا از شیوع بیماری به سایر نشخوارکنندگان هم‌جوار جلوگیری کنند، اما در چراغ‌خاموش رسانه‌ها و انفعال بخش دولتی نمی‌توان از این فاجعه جلوگیری کرد.

ریاضی تأکید می‌کند: کل‌بزهایی که در ایران و در مناطق کوهستانی زیست می‌کنند، نسبت به 100 سال پیش به یک‌پنجاهم تقلیل یافته‌اند و این بیماری می‌تواند زمینه انقراض آنها را فراهم کند؛ چرا که نه در ایران، بلکه در کل دنیا کل‌بزهای ایرانی در شرایط اضطراری قرار گرفته‌اند و این‌گونه در مقیاس جهانی با تهدید روبه‌رو است.

کمپین مبارزه با طاعون تشکیل شود

با گسترش شبکه‌های اینترنتی به‌ویژه در فضای مجازی، ایجاد کمپین‌های متعدد برای حرکت جمعی و ایجاد تحرک و انگیزه در مسئولان دولتی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای فشار مردم و نهادهای اجتماعی شناخته شده است که توانسته اثر خود را نیز در جامعه بگذارد. آنچه اکنون در حوزه بازار خودرو یا سوسیس و کالباس مشاهده می‌شود، مؤید همین ادعاست. با این وجود، طاعون با وجود آنکه بی‌سر و صدا به دام‌های اهلی و حتی انسان‌ها نزدیک می‌شود، دارای کمپین مردمی با صدای متحد نیست و به‌نظر می‌رسد هرچه سریع‌تر باید تشکیل آن برای تحرک بیشتر مسئولان سازمان محیط زیست، دامپزشکی و مؤسسه رازی آغاز شود.

ریاضی می‌گوید: گذر از این بیماری که به‌عنوان بیماری سیاه و طاعون سیاه در تاریخ بارها به ثبت رسیده است، با آماده‌باش تعدادی محیط‌بان و تزریق پراکنده واکسن در مناطق آلوده مهار نخواهد شد؛ لذا برای جلوگیری از شیوع آن باید کمپین‌ها و عزم ملی در قالب تشکیل ستادهای بحران به کمک کنترل این بیماری بیایند.

وی می‌افزاید: با شروع ناگهانی بیماری طاعون، تب، ریزش ترشحات چشم و بینی، زخم دهان، تنگی نفس و اسهال بدبو روزبه‌روز بیشتر می‌شود تا آنجا که دام به‌شدت لاغر شده و در نهایت تلف می‌شود. چنین علائمی از طاعون، علاوه بر واکسن، در مناطق آلوده نیازمند کنترل‌های دائمی آبشخورها است؛ لذا سازمان‌های دامپزشکی و محیط زیست باید دست از سناریوهای اختلافات قدیمی خود بردارند و برای حفظ گونه‌های باارزش جانوری کشور به اجماع برسند.

آبشخورها قُرق شوند

کارشناسان معتقدند به‌جز واکسینه کردن و دفع بهداشتی لاشه‌ها باید آبشخورها به‌عنوان منطقه اصلی شیوع ویروس و محل ارتباط دام‌های آلوده به دام‌های حساس کنترل شوند.

مدیرکل محیط زیست استان البرز معتقد است: تعداد زیادی دام‌ها در فصل‌های مختلف وارد چراگاه‌های منطقه البرز می‌شوند که ممکن است آلوده بودن آنها و مجاورتشان با دام‌های منطقه البرز باعث شیوع ویروس طاعون در این منطقه شده باشد.

حسین محمدی خاطرنشان می‌کند: طی روزهای گذشته واکسیناسیون دام‌های اهلی آغاز شده و بیش از 10 هزار رأس دام در سراسر منطقه تاکنون واکسینه شده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: گروه‌های محیط‌بانان، همیاران محیط زیست و کوهنوردان در منطقه مستقر هستند و در حال رصد دائمی مناطق هستند تا از شیوع طاعون جلوگیری کرده و پایش و دفن بهداشتی و همچنین ضدعفونی کردن آبشخورها در حد توان به کمک سازمان محیط زیست آمده‌اند.

محمدی تصریح می‌کند: صعب‌العبور بودن منطقه و گذر آبراه‌ها از دره‌ها باعث شده ضدعفونی کردن تمام آبشخورها امکان‌پذیر نباشد و پیدا کردن لاشه‌ها با دشواری‌های زیادی همراه باشد.

وی یادآور می‌شود: تلاش محیط زیست آن است که با قرق آبشخورها از تماس دام‌های آلوده با دام‌های حساس جلوگیری شود و حتی‌الامکان از شیوع بیماری جلوگیری شود.

واکسیناسیون در 31 استان کشور

شیوع طاعون که از منطقه هفتادقله اراک هرچند آغاز شد و به طالقان و البرز رسید، امکان سرایت آن به سایر مناطق وجود دارد و نمی‌توان نتیجه گرفت که سرمای هوا باعث کنترل آن می‌شود؛ لذا واکسینه کردن مناطق هم‌جوار و آمادگی برای پیشگیری از شیوع آن در دام‌های اهلی باید در دستور کار قرار گیرد. برخی کارشناسان محیط زیست از کمبود واکسن در سراسر کشور سخن گفته بودند و معتقد بودند واکسن به اندازه کافی برای واکسیناسیون در سراسر کشور وجود ندارد و در صورت شیوع این بیماری در دام‌های اهلی باید نگران سرایت آن به انسان بود.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور می‌گوید: در پی خشکسالی و افزایش دما، شیوع بیماری‌ها در عرصه‌های طبیعی کشور شایع می‌شود و طاعون نشخوارکنندگان کوچک یکی از آنها است.

مهدی خلج می‌افزاید: واکسیناسیون در 31 استان کشور انجام خواهد شد و تا شعاع پنج کیلومتری همه دام‌های مناطق آلوده، واکسینه خواهند شد.

وی هشدار می‌دهد که دامداران باید مراقبت کامل از آبشخورهای کوچک داشته باشند تا از شیوع بیماری در دام‌های اهلی جلوگیری شود.

نگرانی از شیوع بیماری طاعون تنها با واکسیناسیون‌های پراکنده آغاز نمی‌شود و به‌نظر می‌رسد برای مبارزه با آن باید عزم جدی‌تری در بدنه دولت شروع شود. اتفاقی که اگر هم در مدیران میانی و استان‌ها رخ داده است، باید از آن به‌عنوان آماده‌باش در مجامع خبری توسط مسئولان خبر داده شود./

گزارش: فاطمه مهردادیان

L-940809-01