نظام خرده مالکی، مانع اعطای تسهیلات بانکی به بخش کشاورزی/ روند برگشت جمعیت به روستا امکان پذیر نیست

برنامه‌ریزی برای بالا بردن نرخ سوددهی در بخش کشاورزی؛ موضوعی است که می‌تواند با تسهیلات بانکی به موقع نیاز کشاورزان را برای تامین رفاه نسبی و در نهایت اقامت در روستا و عدم مهاجرت فراهم کند. ولی آیا با نظام خرده مالکی کشاورزان روی رفاه را خواهند دید؟

دکتر مهدی تقوی اقتصاددان، و عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو به ایانا می‌گوید: «تحقق این هدف نیازمند اعتبارات بانکی به موقع، تشکیل تعاونی‌های روستایی، مکانیزه کردن کشاورزی و به‌کارگیری برنامه ترویج آموزش روستایی و استفاده از تجربه کشورهای پیشرفته به‌عنوان بخشی از راه‌حل‌های موجود است.»

او در بخش دیگری از این گفت‌وگو «روند برگشت جمعیت به روستا را امکان پذیر» نمی‌داند و معتقد است مطالعه «الگوی کشاورزی کشورهای صنعتی برای افزایش تولید با توجه به استراتژی کشت و بومی سازی آن می‌تواند در این‌باره موثر باشد، زیرا با اتخاذ سیاست مناسب و رونق بخش کشاورزی، نیاز کشور به واردات و یکی از بزرگ‌ترین معضل کشور یعنی مهاجرت از روستاها به شهرها نیز کاهش می یابد.» او سود و بازدهی پایین نظام خرده مالکی کنونی را یکی از موانع مهم اعطای تسهیلات بانکی می‌داند.

پژوهش‌های محققان بخش کشاورزی حاکی‌است عوامل اقتصادی بر مهاجرت روستاییان در ایران بسیار تعیین کننده بوده و کاهش شکاف دستمزد میان شهر و روستا، سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، افزایش شاخص محصولات کشاورزی، افزایش نرخ باسوادی، رشد اقتصادی و افزایش سطح زیرکشت، اعطای وام‌های به موقع بانکی، و تشکل‌های روستایی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در ممانعت از مهاجرت روستاییان به شهر داشته باشد.

دکتر تقوی در ادامه پاسخش به پرسش ایانا، یکی دیگر از عوامل جذب بیش از 10 میلیون نفر از مهاجران روستایی و زاغه نشینی و حاشیه نشینی آنان در اطراف کلان‌شهرها از جمله کلان‌شهر تهران را ناشی از«شیب تند طرح هدفمندی یارانه‌ها در دوره احمدی نژاد» ذکر کرد و گفت: «برنامه‌ریزی غلط باعث شد تولید محصولات کشاورزی برای کشاورز به صرفه نباشد و در شرایط کنونی چاره‌ای نیست که وزارت جهاد کشاورزی با کمک به کشاورزان آنان را یاری کند تا با تشکیل تعاونی‌های روستایی نفع بیشتری عاید کشاورز و تولید کننده محصولات زراعی شود.»

او در ادامه تشکیل تعاونی‌های روستایی را برای رونق کشاورزی بنا به فرهنگ هر محل تعیین‌کننده دانست و گفت: «تعاونی‌های مذکور می‌توانند با در نظر گرفتن سهم هر یک از کشاورزان از محصول براساس میزان مالکیت متراژ زمین و میزان سرمایه‌گذاری و ... با یکپارچه سازی اراضی، هزینه کشت را کاهش و میزان برداشت محصول و میزان سود را افزایش دهند.»

تقوی برای جلوگیری از ضرر کشاورزان در برابر سلف‌خران توصیه کرد که بانک کشاورزی با اعطای تسهیلات در این حوزه فعال شود تا کشاورزان مجبور نشوند محصولشان را فله‌ای و قیمت بسیار ارزان به سلف‌خر بفروشند.

پیش از این غلامعلی فارغی، رییس هیات مدیره انجمن صنایع طیور در گفت‌وگو با ایانا مشکلات بخش کشاورزی را ناشی از قطعات کوچک اراضی کشاورزی و افزایش ریسک برای اعطای تسهیلات بانکی به‌آن‌ها ذکر کرده بود. او گفت: «با استناد به آمار رسمی بانک مرکزی در 10 ماهه سپری شده از سال 94 تنها 8 تا 9 درصد تسهیلات پرداختی بانک ها به دست بخش کشاورزی رسیده است.» او حمایت بانک کشاورزی را پاسخگوی همه نیازهای فعالان بخش کشاورزی ندانست و گفت که «با کاهش قابل توجه سرمایه گذاری در این بخش مواجه هستیم.»

تقوی در ادامه یکی از مشکلات ساختاری بخش کشاورزی را قطعات کوچک زمین ذکر کرد که با اجرای اصلاحات ارضی، باعث ‌شد تا انگیزه کافی برای تولید بیشتر در کشاورزان و دهقانان وجود نداشته باشد. او گفت که نظام خرده مالکی ناتوان از تامین هزینه‌های زندگی کشاورز در روستا آنان را به سوی شهرها، تحت عنوان مهاجر گسیل کرده و وزن جمعیتی را از 70 درصد روستانشینی در دهه 40 به 70 درصد شهرنشینی در دهه 90 تغییر داده است که متاسفانه طی دهه‌ها هنوز برای حل این معضل چاره‌اندیشی نشده است.