تأثیر مهم‌ترین دشمن بشریت بر آینده تولید کشاورزی ایران و جهان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)، اقلیم مهم‌ترین عاملی است که به‌‌تنهایی ترکیب گونه‌های گیاهی و مقدار تولید گیاهی را در یک منطقه تعیین می‌کند. به‌‌طور یقین بخش کشاورزی بیشترین ارتباط و تأثیرپذیری را از شرایط محیط اطراف و به‌ویژه اقلیم دارد، به‌‌گونه‌ای که ویژگی‌های اقلیمی (پتانسیل‌ها و محدودیت‌های اقلیمی) در بلندمدت، منجر به تعیین الگوی کشت و توجیه پراکنش گونه‌­های گیاهی مختلف خواهد شد. متأسفانه بخش کشاورزی به‌دلیل سرعت و قدرت کم تطابق، بیشترین تأثیر را از تغییرات اقلیمی متحمل خواهد شد.

مهم‌ترین عوامل اقلیمی شامل درجه حرارت، بارش و رطوبت نسبی هست. در میان عوامل اقلیمی درجه حرارت مهم‌ترین عامل در انتخاب نوع محصول جهت کشت و کار بوده و طول فصل رشد گیاهان در مناطق مختلف تابعی از دما است. درجه حرارت یک عامل مهم محیطی است که فرایندهای مؤثری را در گیاهان کنترل می‌کند. بیشتر گیاهان در یک دامنه مشخصی از شرایط دمایی رشد می­کنند، هرچند برخی از گیاهان از سازگاری بالاتری برخوردار بوده و در دامنه وسیع‌تری رشد می‌کنند. هنگامی‌که شرایط دمایی بالاتر یا پایین‌تر از دامنه تحمل گیاه قرار گیرد، به‌‌طور کلی، فعالیت‌های گیاه دستخوش تغییراتی می‌شود که در نهایت منجر به کاهش عملکرد می‌شود. بر اساس نقشه زیر تأثیر گرمایش جهانی روی تولید محصولات کشاورزی در سال 2080 نسبت به دهه حاضر، نشان‌دهنده وخیم‌تر شدن تولید محصولات کشاورزی در اکثر کشورهای آسیایی، افریقا، اقیانوسیه، آمریکای جنوبی و نیمه‌جنوبی امریکا آست. تولید محصولات کشاورزی در ایران نیز حداقل 15 درصد کاهش خواهد داشت. اگرچه تغییرات اقلیمی در برخی از نقاط دنیا اثرات مثبت بر روی تولید محصولات کشاورزی دارند، اما این اثرات در کل منفی و خطرآفرین خواهند بود. پیش‌بینی می‌شود به دلیل تغییرات اقلیمی، در هر 10 سال دو درصد از تولیدات جهانی گندم، کاسته شود.

تحقیقات نشان می‌دهد که به‌علت تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین درختان زودتر از موعد و قبل از فرا رسیدن بهار شکوفه می‌دهند. شکوفه دادن پیش از موعد، ناشی از اثرات مخرب اکولوژیکی است و در چنین شرایط با تغییرهای صورت‌گرفته در دما و سردتر شدن هوا، گل‌ها و میوه‌چه درختان آسیب دیده و در اثر سرما از بین خواهند رفت؛ بنابراین با کاهش عملکرد و تولید محصول روبرو خواهیم شد.

ماه ژانویه سال 2016 در طول 135 سال گذشته، گرم‌ترین ماهی است که محققان به‌طور مستقیم آن را تجربه کرده‌اند. در این ماه دمای هوا در حدود دو درجه گرم‌تر از میزانی بود که به‌طور عادی انتظار می‌رفت. بر اساس محاسبات ناسا، در ماه ژانویه دمای هوای قطب شمال 12.6 درجه بالاتر از میانگین دمای مورد انتظار بود. پیش از این سال‌های 2014 و 2015 رکورد گرم‌ترین سال‌های تاریخ ثبت شده را به خود اختصاص داده‌اند.

یافته‌های سازمان ملی اقیانوسی و جوی امریکا نشان می‌دهد که سال 2015، چهارمین سالی بود که میزان دی‌اکسید کربن (مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای و عامل ایجاد تغییرات اقلیمی) در جو زمین به میزان دو پی‌پی‌ام افزایش یافت. سطح کربن جو در قرن 21 با سرعتی بیشتر از آنچه که در صدها هزار سال گذشته اتفاق افتاده بود در حال افزایش است. بخش اعظم این گاز از مصرف سوخت‌های فسیلی همچون نفت، گاز و زغال‌سنگ تولید می‌شوند. از زمان آغاز انقلاب صنعتی در قرن 19 تاکنون، به‌واسطه فعالیت‌های انسانی سطح دی‌اکسید کربن در جو زمین بیش از 40 درصد افزایش یافته است.

افزایش دی‌اکسید کربن به‌عنوان معیار تأثیرگذار و اساسی در آینده گرمایش جهانی کاملاً مشهود است. این تغییرات منجر به دگرگونی در وضع آب و هوا، تغییر توزیع مکانی و زمانی بارش و نوع آن (جامد یا مایع)، جریانات سطحی، تبخیر، تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی و کیفیت آب شده و به‌طور کلی روند جدیدی را در اقلیم جهانی موجب می‌شود. گرما و کمبود آب ناشی از تغییرات اقلیمی می‌توانند باعث کاهش 25 درصدی تولید محصولات کشاورزی در آینده جهان باشند.

L-950202-01