مصرف انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران و جهان

مصرف نفت در کشور دارای یک شیب ثابت افزایشی و تولید آن دارای نوسانات زیادی است. بر اساس نظر کارشناسان جهانی درباره بحران انرژی در آینده نه‌چندان دور (تحت عنوان سال یخبندان) ایران واردکننده نفت خواهد بود. انرژی‌های تجدیدپذیر حاصل از موادی مانند پسماندها می‌تواند به‌عنوان راهکاری در مصرف بخشی از انرژی کشور مطرح باشد.

انرژی تجدیدپذیر به انواعی از انرژی می‌گویند که منبع تولید آن نوع انرژی، بر خلاف انرژی‌های تجدیدناپذیر (فسیلی)، قابلیت آن را دارد که توسط طبیعت در یک بازه زمانی کوتاه مجدداً به‌وجود آمده یا به عبارتی تجدید شود. در واقع انرژی حاصل از خورشید، باد، زیست‌توده، زمین گرمایی، انرژی آبی، امواج و جزر و مد، بیوگاز و سوخت‌های زیستی مایع ازجمله انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. همچنین سوخت‌های حاصل از پسماندهای شهری، بیمارستانی و زباله‌های خانگی نظیر لاستیک، پلاستیک، پسماند مواد نفتی و دیگر حامل‌های انرژی مشابه، انرژی حاصل از پسماند گویند.

وضعیت انرژی‌ در ایران

با توجه به آنکه، ایران با داشتن 137.6 میلیارد بشکه نفت، 10.3 درصد از ذخایر جهانی نفت را به خود اختصاص داده است و در زمینه گاز طبیعی با 29.61 تریلیون مترمکعب، 15.8 درصد ذخایر گاز جهان، در مقام نخست خاورمیانه و دوم جهان قرار دارد. انرژی‌های نفت و گاز در ایران بیشترین سهم را در مصرف انرژی دارا هستند.

در شکل‌های زیر سهم انرژی تجدیدپذیر در تولید الکتریسیته را در کشور و وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان قابل مشاهده است. در سال 1389 تقریباً 1.48 درصد از کل الکتریسیته تولیدی مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است. این مقدار بسیار کمتر از مقدار جهانی (19 درصد) است. در بین انرژی‌های تجدیدپذیر سهم انرژی­ آبی در کشور با 1.45 درصد بیشتر از سایر انرژی‌های تجدیدپذیر دیگر بوده است.

سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در تولید الکتریسیته در ایران - سال 1389

وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان در سال 2009

ضرورت استفاده از انرژی‌های نو در ایران

درباره ضرورت استفاده از انرژی‌های نو در ایران می‌توان به دو مورد اشاره کرد. در مورد نخست که در شکل زیر نشان داده شده است، ما نمودار تولید و مصرف نفت را در ایران ملاحظه می‌کنیم. مصرف نفت در ایران با یک شیب ثابت افزایش پیدا کرده، اما تولید دارای نوسانات زیادی بوده آنچه که اهمیت دارد بحران انرژی " سال یخبندان " در ایران است. یعنی در چندین سال آینده دو نمودار با هم برخورد خواهند کرد و کشور به جای تولیدکننده نفت به مصرف‌کننده آن تبدیل خواهد شد.

نمودار مصرف و تولید نفت در ایران

بنابراین با توجه به مصرف بی‌رویه انرژی در کشور، نیازمند تدوین برنامه‌ای جهت استفاده از دیگر منابع انرژی در کشور هستیم. هر ارگانیسم زنده‌ای که انرژی خورشید را جذب کرده و در خود به‌صورت ذخیره نگه می‌دارد بیوماس نامیده می‌شود. هرساله از طریق فتوسنتز معادل چندین برابر مصرف سالانه انرژی جهان، انرژی خورشیدی در برگ‌ها، تنه و شاخه‌های درختان ذخیره می‌شود؛ لذا در میان منابع انرژی‌های تجدیدپذیر بیوماس از جهت ذخیره کردن انرژی خورشیدی منحصربه‌فرد است. دنیای کنونی دنیای توسعه و پیشرفت است دنیایی که همزمان با گذر زمان روزبه‌روز شاهد پیشرفت و توسعه در زمینه‌های مختلف است که در این بین ایجاد کارخانه‌های دفع اصولی پسماندها و تأمین انرژی از پسماندها نیز یکی از موارد توسعه‌ای به حساب می‌آید. طی سالیان اخیر تولید انرژی به‌ویژه برق از زباله مورد توجه بوده و از سوی قانون نیز برنامه‌های حمایتی برای این امر پیش‌بینی شده و در دستور کار قرار گرفته است.

یکی از فرایندهای مؤثر در استفاده بهینه از مواد پسماند و زباله‌ای تولید بیوگاز است. بیوگاز فرآیند هضم بی‌هوازی، که در شرایط بدون اکسیژن و در داخل رئاکتورهایی که هاضم نیز نامیده می‌شوند به وقوع می‌پیوندد، محصولی به نام بیوگاز تولید می‌کند که معمولاً حاوی 55 تا 70 درصد متان و 30 تا 45 درصد دی‌اکسیدکربن است.

شکل زیر بیوگاز تولیدشده به ازای هر تن سوبسترا را نشان می‌دهد. بیشترین تولید مربوط به موادی چربی‌زا با تولید 961 مترمکعب به ازای هر تن مواد بوده و کمترین تولید مربوط به کود گاوی است.

مواد پسماند قابلیت تولید برق، حرارت، سوخت، سوخت‌های گازی و انواع کاربردهای مفید شیمیایی را دارا است. تولید حجم بالای زباله در کشور می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال و فراهم کردن مکانیسمی جهت استفاده از پسماندها باشد. در واقع با سوزاندن زباله‌ها از انرژی حاصل از سوختن آنها انرژی الکتریکی تولید کرد و از طرفی با استفاده از مواد سوخته‌شده نیز کود جهت مصارف کشاورزی تولید کرد./

L-950215-01