چشم‌انداز جهان تا سال 2050

سرج ناکوزی - نماینده سازمان فائو در ایران

امسال شعار روز جهانی بیابان‌زدایی "حفاظت از زمین، احیای اراضی، مشارکت مردم" از سوی مجامع جهانی انتخاب شد تا از این طریق اهمیت ایجاد چارچوبی استراتژیک و جامع با هدف خنثی‌سازی فرآیند تخریب سرزمین در کشورها بیش از پیش پررنگ‌تر شود. چرا که هم‌اکنون حفاظت از اراضی نقش محوری را در تلاش‌‌های فائو برای رسیدن به توسعه پایدار در جهان ایفا می‌کند.

مدیریت مؤثر اراضی جزو اساسی "چرخه" غذا، آب، انرژی و سلامت زیست‌محیطی به‌شمار می‌آید و از این رو در شرایطی که ملل مختلف با چالش‌های گوناگونی در راستای حفاظت از منابع طبیعی دست و پنجه نرم می‌کنند، این نوع مدیریت در قالبی یکپارچه می‌تواند توسعه پایدار را به ارمغان آورد. این در حالی است که هم‌اکنون روزبه‌روز میزان فشار بر منابع طبیعی با سرعتی بالا در حال افزایش است.

در سطحی جهانی، چنانچه ٢٥ سال آینده تخریب سرزمین با روند کنونی ادامه یابد به میزان ١٢ درصد از تولیدات محصولات غذایی در جهان کاسته خواهد شد، چراکه عملاً به میزان ٣٠ درصد بر قیمت این محصولات در ابعادی بین‌المللی افزوده خواهد شد. از سوی دیگر تا سال ٢٠٣٠، روندهای جهانی همچون پویایی جمعیت، افزایش تقاضا برای مصرف انرژی، غذا و آب فشار قابل ملاحظه‌ای را بر اراضی تحمیل می‌کنند. به‌طوری که انتظار می‌رود تقاضا برای غذا ٥٠ درصد، انرژی ٤٥ درصد و آب ٣٠ درصد افزایش یابد.

رودررویی با این حجم تقاضا نیازمند آن است تا سطح اراضی کشاورزی به میزان ١٧٥ تا ٢٢٠ میلیون هکتار (تا سال ٢٠٣٠ در مقیاسی جهانی) افزایش یابد. چنین درخواستی به صورت پایدار برآورده نخواهد شد مگر آنکه از بهره‌وری اراضی به شیوه‌ای صحیح حفاظت کنیم. ادامه روند کنونی به جنگل‌زدایی بیشتر ختم خواهد شد.

اگر می‌خواهیم برگرسنگی و ناامنی غذایی در جهان تا سال ٢٠٥٠ غلبه کنیم باید بر تولیدات کشاورزی به میزان ٦٠ درصد بیفزاییم که این امر افزایش ١٠٠ درصدی محصولات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه را نیز شامل می‌شود.

این در حالی است که اکوسیستم‌ها، تنوع زیستی و همچنین کالا و خدمات وابسته به آنها به‌شدت تحت فشار روزافزون قرار گرفته‌اند، به طوری که در این روند فقدان تنوع محصولات، جنگل‌زدایی، فرسایش سرزمین و تخریب زمین‌های زراعی، رشد رقابت روزافزون برای استفاده از منابع محدود آب و تاثیرات مخرب ناشی از تغییرات آب و هوایی را دربر داشته است.

بهره‌برداری و مدیریت پایدار اکوسیستم زمین، جنگل، کوهستان، اراضی کشاورزی و خاک و همچنین تنوع زیستی مرتبط با آن در مرکز توجهات جامعه جهانی قرار گرفته است تا از این طریق بتوان با عوارض تغییرات آب و هوایی و همچنین چالش‌های فراروی مشکلات زیست‌محیطی مقابله کنیم. آرمان‌های توسعه پایدار که سال گذشته میلادی به تصویب رسیدند نیز به این نیاز کشورهای عضو تأکید دارند. تمامی اهداف مرتبط با این موضوع در آرمان توسعه پایدار شماره ١٥ توضیح داده شده است. سازمان ملل متحد با تمامی برنامه‌های متنوع، پروژه‌ها و کارگزاری‌های تخصصی خود متعهد شده تا در چارچوب اختیاراتش برای رسیدن به آرمان‌های توسعه تلاش کند.

طی دهه‌های گذشته، فائو به درخواست کشورهای عضو به ارائه تجارب فنی، مشاوره و حمایت‌های لازم در زمینه‌های مختلف کشاورزی و بهبود توسعه روستایی در مناطق نیمه‌خشک و خشکی که تحت تأثیر بیایان‌زایی قرار گرفته‌اند، پرداخته است. فائو با حمایت نهاد‌های محلی و در کنار شرکای بین‌المللی با موفقیت بسیار در حال مقابله با خشکسالی از طریق اجرای طرح‌های احیای اراضی در طیف گسترده‌ای از مناطق خشک جهان است. دانش قابل ملاحظه این سازمان در مقابله با چالش‌های جدی بیابان‌زایی در قاره‌های مختلف جهان، باعث شده تا کشورهای عضو بیشتر به اثرات قابل توجه فرسایش خاک و تخریب آن بپردازند.

در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان، همچون ایران، این چالش‌ها و فشار بر منابع طبیعی بیشتر قابل مشاهده است و در آینده نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهند یافت. در فاصله ٥٠ سال گذشته سازمان ملل متحد رابطه نزدیکی با دولت ایران

(درباره مدیریت منابع طبیعی) داشته و با حمایت از این کشور در قالب پروژه‌ها و طرح‌های گوناگون دوشادوش ایرانیان تلاش کرده است تا زمینه‌های مدیریت پایدار این منابع طبیعی بیش از پیش فراهم شود. حفاظت از محیط زیست تمرکز اصلی برنامه‌های توسعه‌ای ما به‌شمار می‌رود و همچنین یکی از بخش‌های مهم برنامه پنج ساله توسعه ملل متحد که از سال ٢٠١٧ آغاز خواهد شد، تلقی می‌شود.

فائو نیز به نوبه خود از بدو حضور در ایران، تلاش کرده است تا دانش فنی و تجارب گسترده خود در زمینه مدیریت اراضی در کنار روش‌های مدیریت منابع آب، جنگلداری، مقابله با خشکسالی و غیره را با رویکرد مقابله با چالش‌های بیایان‌زایی ارائه دهد. باعث افتخار بنده است که برخی اقداماتی که از پنج سال گذشته تاکنون در قالب همکاری بخش آب و خاک فائو، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با همکاری تسهیلات جهانی محیط زیست ( GEF )، تحت عنوان پروژه "پروژه احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته ( RFLDL )" در مناطق خشک و نیمه‌خشک استان‌های کرمان و خراسان جنوبی به اجرا گذاشته شده است را با شما در میان بگذارم./