ایران مانع حذف کشاورزی دیم و حبوبات از برنامه های اجلاس جهانی شورای حکام CGIAR شد/ همه ژن های بانک ژن گندم سیمیت از ایران به آن جا رفته است

جواد مظفری مشاور معاون وزیر و مدیر کل دفتر روابط علمی و همکاری های بین المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در گفت و گویی تفصیلی با کارشناسان روابط عمومی این سازمان، به تشریح دستاوردها و جزییات سفر هیات علمی و تحقیقاتی به سرپرستی اسکندر زند معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی که به دعوت مؤسسه سیمیت برای شرکت در پنجاهمین سال تاسیس آن مؤسسه به کشور مکزیک انجام شد، پرداخت. سفری که در حاشیه آن دیدارهایی با وزریران و معاونان وزیران کشاورزی و تحقیقاتی کشورهای مختلف صورت گرفت و توافق نامه هایی هم دراین زمینه امضاء شد .

گفت وگو: محمود ذاکری- ژاله فدایی

مظفری در پاسخ به این پرسش که حضور هیات تحقیقات کشاورزی ایران به سرپرستی زند درمکزیک به دعوت چه سازمانی صورت گرفت، پاسخ داد: طی دعوت نامه ای که از طرف مؤسسه تحقیقات بین المللی سیمیت برای بزرگداشت پنجاهمین سال تاسیس آن موسسه ارسال شده بود، به این سازمان ماموریت داده شد تا در این مراسم شرکت کرده وجایگاه کشورمان را در زمینه فعالیت های تحقیقات کشاورزی نشان دهیم. بنابراین به همراه معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات از موسسه سیمیت و دستاورد های آن در مراسم پنجاهمین سالگرد تاسیس آن بازدید کردیم. جالب است بدانید هزینه برگزاری این بزرگداشت را شرکت های تولید کننده بذر مانند بایر، تقبل کرده بودند؛ چون سیمیت به این شرکت ها نفع می رساند و ارقامی که در سیمیت تولید می شود توسط آن ها تجاری سازی شده و به فروش می رسد. بنابراین همانطور که می بینیم این مراکز بین المللی، تنها برای خدمت به کشورهای در حال توسعه ایجاد نشده اند، بلکه برای استفاده کل کشورهای دنیا تاسیس شده است و بحث بر سر "رقابت" است! و هرکشوری که توانایی بیشتری برای تامین مالی این مؤسسه ها دارد، فرصت بیشتری برای استفاده از امکانات و دستاوردهای آن ها خواهد داشت.

مظفری با عنوان این که ما باید از تجربه های موفق سیمیت و سایر موسسه های تحقیقاتی پیشرو الگو گرفته و ارتباطات علمی خود را با مراکز و قطب های علمی کشاورزی دنیا تقویت کنیم، اظهار داشت: دعوت شدگان پنجاهمین سالگرد تاسیس سیمیت در حاشیه این مراسم، ضمن بازدید از قسمت های مختلف سیمیت از جمله بانک ژن گندم - ذرت و مخزن نگهداری نمونه های جهانی بذر، در کنفرانس امنیت غذایی و تغییرات آب وهوایی شرکت کردند. نقش سیمیت در تامین غذای دنیا با توجه به گرم شدن کره زمین یکی از موضوعاتی بود که در این کنفرانس به آن پرداخته شد. سخنران این کنفرانس با اشاره تغییر اقلیم کره زمین به سمت گرم و خشک شدن بیان داشت که امروز با مشاهده بانک ژن سیمیت این اطمینان را پیدا کردیم که در آینده در تامین گندم و ذرت دنیا مشکلی نخواهیم داشت چرا که می توانیم با استفاده از بانک ژن غنی سیمیت و فناوری های به نژآدی به ویژه درباره گندم، به ارقامی دست پیدا کنیم که مقاوم به گرما و خشکی هستند .

ایران، مهد پیدایش و مرکز تنوع گندم

مدیر کل دفتر روابط علمی و همکاری های بین المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در ادامه با تاکید بر ذخایر غنی ژنتیکی ایران یادآور شد: کشور ما در جهان مهد پیدایش و مرکز تنوع گندم است و منابع ژنیتکی گندم ایران بسیارغنی است. به بیانی ساده همه ژن های بانک ژن گندم سیمیت از ایران به آن جا رفته است! ماباید طوری از این سرمایه خدادادی استفاده کنیم که بتوانیم پاسخگوی مشکلات آینده کشاورزی کشورمان باشیم، ولی متاسفانه توجه و سرمایه گذاری در ارتباط با بانک های ژن در داخل کشور به قدری پایین است که حتی یک ردیف اعتباری برای یک بانک ژن هم در ایران وجود ندارد .

مظفری در قسمت دیگری از سخنان خود به محور های دیگر این کنفرانس اشاره کرده و افزود: فرزند و نوه دکتر نورمن بورلوگ (برنده جایزه صلح نوبل و پدر انقلاب سبز کشاورزی) سخنرانان دیگر این کنفرانس بود که با تاکید بر شعار ترویجی جهانی take to the farmers ( برسانید به دست کشاورزان) پیرامون اهمیت اجرای تحقیقات سیمیت در شرایط مزرعه برای استفاده بهره برداران از نتایج این پژوهش ها مطالبی ارائه کرد. در واقع تحقیقات سیمیت بر این اصل تکیه دارد که نتیجه پژوهش ها باید به دست زارعان برسد و گرنه فایده ای نخواهد داشت! رویکرد اجرای طرح های پژوهشی نیز در سازمان تحقیقات حدود دو سال است که بر این مبنا قرار گرفته و به دنبال این هستیم تا فازهای مناسبی از تحقیقات در شرایط واقعی مزرعه زارعان اجرا شود و از این طریق در مسیر حذف گپ یا فاصله تولید گام برداریم .

هم اندیشی درباره موضوع "حذف گپ تولید"

وی با اشاره به اینکه هم اندیشی درباره موضوع "حذف گپ تولید" از دیگر محور های این کنفرانس بود، در توضیح این مساله بیان داشت: گپ تولید یا تفاوت عملکرد قابل توجه بین مزرعه عالی و مزرعه ضعیف، یک مشکل جهانی است و در این کنفرانس مکانیزم های مختلفی برای حل این مساله مطرح شد. نحوه تنظیم سیاست گذاری های مالی کشاورزی و اجرای مطالعات و تحقیقات اقتصادی- اجتماعی حول مسائل بیولوژیک از جمله اقداماتی است که کشور های مختلف برای رفع این فاصله انجام می دهند .

مدیرکل دفتر روابط عملی و ارتباطات بین المللی در پاسخ به پرسشی پیرامون چگونگی رفع گپ تولید، اصلاح روش های تحقیقات و سیاست گذاری های اجرایی بخش تولید زراعی اظهار داشت: برای رفع این گپ دو مسیر کلی وجود دارد؛ گام اول این است که ارقام در شرایط ایده آل مزرعه تحقیقاتی تولید نشود و از همان ابتدا در شرایط مزرعه زارعان این انتخاب صورت گیرد. علاوه بر این، پژوهش در شرایطی که مشابه مزرعه زارعان باشد، اجرا شود؛ برای مثال اگر رقم گندمی که در شرایط تحقیقاتی 8 مرتبه و در شرایط واقعی مزرعه به دلیل کمبود منابع آبی 4 مرتبه آبیاری شود، بین عملکرد 10 تنی گندم در شرایط تحقیقاتی و عملکرد 3 تنی شرایط مزرعه فاصله تولید ایجاد می شود. ضعف در سیاست گذاری های بخش اجرا در دسترسی زارع به کود، آب، بذر، سم و نهاده ها نیز می تواند باعث ایجاد گپ تولید شود .

ایجاد کنسرسیوم مشترک بخش دولتی و خصوصی

وی برای توسعه بخش کشاورزی ایجاد کنسرسیوم مشترک بخش دولتی و خصوصی را موثر دانسته و تصریح کرد: ارقامی که با اتکای به بخش دولتی تولید می شوند، گسترش پیدا نمی کنند و در تاثیرگذاری ناموفق هستند. پیشنهاد سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برای به ثمر نشستن تحقیقات کشاورزی این است که شبکه مشترک همکاری بین بخش دولتی و بخش خصوصی تحقیقات کشاورزی مانند شرکت های دانش بنیان در زمینه اصلاح نباتات و به نژادی گیاهی ایجاد شود. مشاور معاون وزیرجهاد کشاورزی در ادامه با اشاره به دستاورد های سیمیت در این زمینه افزود: سیمیت در زمینه گسترش سریع و تاثیرگذاری کافی ارقام به کمک بخش خصوصی و تشکل های زراعی مانند اتحادیه های کشاورزی تجربه موفقی دارد و ما در این سفر این مساله را از نزدیک مشاهده کردیم .

اطلاع رسانی جالب برای اثبات نقش سیمیت در تغذیه انسان ها و امنیت غذایی

مظفری نحوه معرفی و ارائه دستاورد های سیمیت به مخاطبان جهانی را از نکته های قابل توجه جشن پنجاهمین سالگرد تاسیس سیمیت دانسته و اظهار داشت: نحوه اطلاع رسانی سیمیت از عملکرد جهانی اش به گونه ای بود که به خوبی توانسته بود نقش سیمیت را در تغذیه انسان ها و تامین امنیت غذایی نشان دهد. مثلا در بیان این که چه طور سیمیت توانسته است جان میلیون ها انسان را از گرسنگی نجات دهد و قحطی های بزرگ دهه های 50 و 60 میلادی کشورهای پاکستان و هند را ریشه کن کند؛ به طوری که این کشور ها امروز صادرکننده برنج و گندم هستند، نکته های جالب توجهی وجود داشت که نشان می داد چگونه می توان با بهره گیری از دانش و تحقیقات کشاورزی بر گرسنگی و فقرغذائی فائق آمد. هم چنین رفع قحطی و گرسنگی در کشور اتیوپی یکی از افتخارات سیمیت است که در نمایشگاهی که در حاشیه مراسم برپا شده بود به خوبی به این امر پرداخته شده بود. نقش تحقیقات و فعالیت های سیمیت در توانمندسازی چین، بنگلادش و سایر کشورهای پر جمعیت جهان در تامین غذا از جمله مواردی بود که در قالب عکس ها و سخنرانی ها درباره آن گزارش هایی ارائه می شد.

شورای حکام CGIAR سیاست های اصلی کشاورزی دنیا را تدوین می کند

مشاور معاون وزیر و مدیر کل دفتر روابط علمی و همکاری های بین المللی سازمان تحققیات، آموزش و ترویج کشاورزی در پاسخ به این پرسش که نقش "CGIAR " را در کشاورزی جهانی چگونه ارزیابی می کند، اظهار داشت: CGIAR با عضویت 14 موسسه بین المللی از جمله موسسه های تحقیقات بین المللی سیمیت، ایکاردا، برنج و ... در کشورهای متعددی تشکیل شده و فعالیت خود را با محوریت موضوع کشاورزی دنبال می کند. برای مثال موسسه تحقیقات بین المللی سیمیت در بیش از 40 کشور از جمله در منطقه آسیای میانه، ایران، ترکیه، پاکستان، هند و ... دفتر دارد. این موسسه ها در کشورهایی که کشاورزی های مهم دارند، فعال هستند .

وی با اشاره به اهمیت نقش شورای حکام CGIAR در اجرای تحقیقات بین المللی کشاورزی اظهار داشت: این شورا سیاست های اصلی کشاورزی دنیا را تدوین می کند و بر اساس آن، برنامه های کلان و پروژه های کاربردی موسسه های تحقیقات بین المللی تابعه تنظیم می شود.

هیچ ارتباطی با موسسه تحقیقات بین المللی سیب زمینی نداریم

مظفری در پاسخ به این پرسش که جایگاه ایران در این مؤسسه تحقیقات بین المللی کشاورزی چگونه است، بیان کرد: موسسه هایی که عضو CGIAR هستند، عموما" برروی محصولاتی کار می کنند که برای ما مهم هستند . برای مثال سیمیت بر روی گندم و ذرت، ایکاردا و ایکریسات بر روی حبوبات و تحقیقات دیم کار می کنند و از بین 14 موسسه عضو CGIAR تنها سه موسسه در ایران دفتر دارند؛ در حالی که ما باید ارتباطمان را با سایر مراکز تحقیقات بین المللی به ویژه درباره محصولات استراتژیک از جمله سیب زمینی که بعد از برنج و گندم غذای اصلی ایران است تقویت کنیم. این در حالی است که ما تقریبا هیچ ارتباطی با موسسه تحقیقات بین المللی سیب زمینی نداریم

وی در ادامه افزود: علاوه بر 5 کشوری که به نمایندگی از مناطق آسیای غربی و شمال آفریقا، آسیای شرقی، آسیای جنوبی، امریکای لاتین و آفریقا عضو شورا هستند، کشورهایی که تامین کننده منابع مالی CGIAR هستند نیز عضو رسمی شورای حکا CGIAR م محسوب می شوند. این کشورها اعضایی هستند که سالانه بیش از 10 میلیون دلار به CGIAR کمک مالی می کنند و از این طریق توانسته اند صاحب کرسی و حق رای شوند. خوشبختانه ایران به نمایندگی از منطقه وانا (آسیای غربی و شمال آفریقا) در شورای حکام CGIAR صاحب کرسی و صاحب رای است که البته این حق رأی سالانه بین ایران و ترکیه در تبادل است .

لزوم افزایش حق عضویت ایران در حمایت مالی از CGIAR

مظفری در ادامه با اشاره به اهمیت عضویت ایران در شورای حکام CGIAR یادآور شد: ایران تنها با پرداخت 500 هزار دلار در سال توانسته تنها به واسطه وسعت و قدرتی که در منطقه دارد، بدون اینکه حمایت مالی از CGIAR داشته باشد در شورای حکام جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص دهد؛ این در حالی است که کشورهایی نظیر آمریکا، انگلستان و آلمان توانسته اند با پرداخت سالانه ده ها میلیون دلار در این شورا از حق رای برخوردار شوند .

وی با تاکید بر لزوم افزایش حق عضویت ایران در حمایت مالی از CGIAR اظهار داشت: ایران به صورت سمبلیک 500 هزار دلار در سال می پردازد و برای تاثیرگذاری هرچه بیشتر در این سازمان بین المللی نیاز است تا با پرداخت حق عضویت هرچه بیشتر جایگاه خود را درچنین سازمان مهم جهانی استحکام ببخشیم. زیرا تامین کنندگان مالی نقشی اساسی در تعیین سیاست های تحقیقاتی در دنیا دارند .

مدیرکل دفتر روابط علمی و همکاری های بین المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در قسمت دیگری از مصاحبه درخصوص نحوه تصویت برنامه ها در شورای حکام بیان داشت: در جلسه اخیر شورای حکام CGIAR ، 15 برنامه بین المللی تحت عنوان برنامه های تحقیقات بین المللی CGIAR تنظیم و مورد تصویب قرار گرفت که این برنامه ها ممکن است از دوره ای به دوره دیگر متغیر باشد. علاوه بر این 3 برنامه اساسی و ثابت تحت عنوان plat form که همیشگی و غیر قابل تغییر هستند، در شورای حکام CGIAR به تصویب رسید. "برنامه بانک ژن" یکی از این 3 برنامه اساسی است که بیشترین منابع مالی به این برنامه اختصاص داده شده است. بهینه سازی روش های بیریدینگ(به نژادی) بر اساس فناوری های جدید و بیگ دیتا یا استفاده از داده های بزرگ از دیگر برنامه های اساسی و پایه ای تصویب شده در شورای حکام CGIAR است.

ما توانمندی استفاده از داده های بزرگ اقلیم، اقیانوس ها، فضا، نفوس و مسکن را نداریم

مظفری در تشریح سومین برنامه ثابت CGIAR که در جلسه اخیر شورای حکام این نهاد به تصویب رسیده است، اظهار داشت: استفاده از داده های بزرگ یا بیگ دیتا در حقیقت به چگونگی استفاده از داده های بزرگی نظیر داده های اقلیم، اقیانوس ها، فضا، نفوس و مسکن می پردازد. Database بزرگی در دنیا وجود دارد و استفاده از این داده ها برای کشورها رایگان است. استفاده از این داده های بزرگ، یکی از رمز های موفقیت CGIAR است. برای مثال CGIAR می خواهد بداند رقم مناسب برای کشت درشمال ایران چیست؟با آنالیز مرکب داده هایی مانند میزان رطوبت، ارتفاع، دما، تعداد روزهای ابری، پوشش گیاهی و بیماری ها و آفات گیاهی مخصوص این منطقه جغرافیایی (که این داده ها توسط شرکت ها و سازمان های بین المللی تهیه می شوند) این نتیجه استخراج می شود. سازمان های بین المللی این اطلاعات را ایجاد می کنند و CGIAR از آن استفاده می کند و متاسفانه ما توانمندی استفاده از این داده ها که در حقیقت با پول کشورهای مختلف از جمله ایران تهیه می شود را نداریم و این توانمندی در دست کشورهای توسعه یافته است و ما باید با به کارگیری دانش هرچه سریع تر بتوانیم از این داده ها استفاده کنیم .

مظفری درپاسخ به این پرسش که نقش ایران در اجلاس شورای حکام CGIAR را چگونه ارزیابی می کنید، تصریح کرد: اگر ایران در این اجلاس حضور نداشت، برنامه های دیم برای همیشه از تحقیقات موسسه های بین المللی خارج می شد. ما به عنوان نماینده وانا در این اجلاس حضور پیدا کردیم و موفق شدیم از حذف برنامه های تحقیقات دیم جلوگیری کنیم. دو برنامه اجرایی حبوبات دیم و غلات دیم به دلیل عدم حمایت کشورهای تامین کننده منابع مالی در شورای حکام رای لازم برای تصویب را به دست نیاورد که با دفاع ایران از برنامه های دیم تصمیم شورای حکام درباره این برنامه ها به حالت تعلیق در آمد و قرار بر این شد برنامه های دیم در کمیته ای مستقل مجددا تنظیم شده و برای بررسی به اجلاس برگردد. بدین ترتیب ایران توانست مانع عدم تصویب برنامه های دیم شود و در این راستا حمایت بانک جهانی، صندوق بین المللی توسعه کشاورزی و کشور استرالیا را به عنوان تامین کنندگان منابع مالی CGIAR جلب کند. علاوه بر این ایران پیشنهاد تدوین برنامه بین المللی کشاورزی در مناطق مرتفع یا highland را ارئه داد و بدین ترتیب توانستیم موافقت شورا برای تصویب برنامه های بین المللی Dry land و Highland موثر باشیم.

اعتراض ایران به حذف منطقه آسیای میانه از اولویت موسسه تحقیقات بین المللی برنج

مظفری در ادامه سخنان به نقش تاثیرگذار ایران در این اجلاس جهانی افزود: علاوه بر مسائلی که بیان شد ما پیشنهادهایی را در جهت حمایت از منافع ایران و منطقه در تصویب برنامه های گندم، برنج، ذرت، دام، ماهی و گیاهان غده ای و ریشه ای ارائه کردیم. برای مثال نسبت به حذف منطقه آسیای میانه از اولویت موسسه تحقیقات بین المللی برنج به دلیل مشکلات مالی، اعتراض کرده و طی جلسه ای که با رئیس CGIAR و رئیس موسسه ایری (موسسه تحقیقات بین المللی برنج) داشتیم، این مساله را پیگیری کردیم .

وی در این قسمت از سخنان خود، درباره ارزیابی سیاست های اصولی CGIAR در اجلاس اخیر اظهار داشت: CGIAR در نظر دارد سیمای جهانی تحقیقات کشاورزی دنیا را به دنبال تحولاتی که در اقلیم صورت می گیرد تغییر دهد. سیاست های اصول CGIAR در این راستا برای برنامه ای کردن تحقیقات و فراموسسه ای نمودن آن ها و ایفای نقش موثر در اجرای تحقیقات با همکاری بخش دولتی و بخش خصوصی تنظیم می شود. در برنامه ریزی جدید، CGIAR مسئولیت تحقیقات غلات دیم مانند جو، حبوبات دیم مانند نخود و عدس را به ایکریسات واگذار کرد. بنابراین در حال حاضر نقش ایکریسات در مناسبات ما با CGIAR اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است .

امضای تفاهم نامه فراموسسه ای کردن تحقیقات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ایران

مظفری درباره سایر دستاوردهای ارزنده این سفر بیان داشت: ما در این سفر ضمن شرکت در اجلاس شورای حکام، با کمیته علمی - فنی مستقل CGIAR در زمینه فراموسسه ای کردن تحقیقات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ایران مذاکره کرده و در این راستا تفاهم نامه همکاری امضا کردیم .

از مظفری به عنوان پرسش پایانی که نقش ایران در شورای حکام و تاثیرگذاری آن بر سیاست های منطقه ای و جهانی آن را چگونه ارزیابی می کنید، یاد آور شد: حضور ما در این اجلاس موجب شد تا به ضرورت حضور سازمان در شورای حکام CGIAR بیشتر بیندیشیم، زیرا به ما ثابت شد که ایران با توجه به تجربه و توانمندی هایی که در زمینه تحقیقات کشاورزی دارد، می تواند بر برنامه های این شورا تاثیرگذارباشد. حق عضویت، یکی از عوامل مؤثر در این شوراست. مثلا نیجریه با پرداخت حق عضویت یک میلیون دلار، حق عضویتش از ما بیشتر است و مشارکت بیشتری در این شورا دارد. ما نباید از هند و نیجریه مشارکتمان کمتر باشد. در صورتی که ما تنها 500 هزار دلار حق عضویت پرداخت می کنیم. در حالی که ما تنها کشور منطقه هستیم که در شورای حکام CGIAR صندلی و حق رای داریم و لازم است جایگاه کشورمان را در این شورای جهانی بیشتر تثبیت کنیم. زیرا سازمان ها ی بین المللی به ویژه CGIAR به واسطه توانمندی فنی، زیر ساخت های خوب تحقیقات در زمینه نیروی انسانی، تجهیزات و امکانات این پتانسیل را در ایران دیده اند که از ایران انتظار هدایت کنندگی دارند. ایران می تواند هزینه هایی را که برای کسب اعتبار در مجامع بین المللی صرف می کند در قالب حمایت های آشکار جهانی نشان دهد. به طورمثال در نمایشگاه حاشیه این سفر که 2000 نفر بازدید کننده داشت، عکسی از ایران وجود داشت که ایران به سیمیت در تولید غذا کمک کرده و این حمایت باعث شد ایران در بین کشورها به خوبی شناخته شود. کشور ما از طرف استکبار جهانی شدیدا در تنگنا قرار دارد و تلاش آن ها این است که ایران را در انزوا قرار بدهند و سازمان های بین المللی مثل CGIAR یک محملی است که ما را به مجامع بین المللی وصل می کند و مجامع بین المللی کشاورزی و غذا بهترین زمینه را برای حضور قوی بین المللی ما فراهم می کنند. حقوق غذا از انواع حقوق بشر است و کسی نمی تواند ما را از این حقوق بین المللی منع کند. باید نهایت استفاده را ببریم تا ازاین طریق مشارکت ایران افزایش دهیم .

این مجامع می توانند برای ما نقش ایجاد کنند چنانچه در خیلی از جاها، محققان سازمان ما به نمایندگی از ایران، ریاست کمیسیون ها و ریاست کارگروه ها را بر عهده دارند و سازمان های بین المللی کشاورزی از جمله CGIAR راه وصل کردن ما به مجامع بین المللی است .

اگر بخواهیم در زمینه تحقیقات و فناوری های نوین کشاورزی پیشرفت کرده و در تامین امنیت غذایی کشورمان موفق باشیم با توجه به رعایت سیاست های کلان ملی کشورمان نیازمند همکاری با قطب های پژوهشی بین المللی از جمله CGIAR هستیم. مجامع بین المللی کشاورزی و غذا می تواند زمینه حضور قوی بین المللی ایران را فراهم کرده و آن را تقویت کند / .