بدون توافق جمعی اجرای تنفس امکان‌پذیر نیست/ از جنگل‌های شمال سرمایه‌برداری کردیم/ مخاطره زیست مردم منطقه با حذف جنگل‌های شمال

استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران گفت: اگر توافق جمعی وجود نداشته باشد، تزریق اعتبارات برای اجرای طرح تنفس بی‌ارزش است؛ بنابراین باید در راستای مقبولیت این تفکر تلاش کنیم.

محمدرضا مروی‌مهاجر در نشست خبری "نحوه اجرایی ساختن طرح استراحت جنگل" که امروز در سازمان جنگل‌ها برگزار شد، بر ایجاد همگراهی بیشتر برای تغییر شیوه‌های مدیریت جنگل تأکید کرد.

به گفته وی، جنگل‌های شمال ایران از یخبندان دوران سوم زمین‌شناسی مصون مانده و ذخیره‌ای است که از 600 هزار سال پیش برای ما به ارث گذاشته شده‌ است؛ این در حالی است که جنگل‌های اروپا قدمتی در حدود 10 هزار سال دارند.

این استاد دانشگاه تهران افزود: جنگل‌های هیرکانی ذخیره‌گاه ارزشمندی است که تنوع زیستی بالایی داشته و اطلاعات ژنتیکی ارزشمندی دارد. هنوز درباره خیلی از ویژگی‌های ارزشمند جنگل‌های شمال، اطلاعات کافی در اختیار نداریم.

مروی‌مهاجر با اشاره به آغاز نهضت جنگلداری نزدیک به طبیعت در اروپا بیان کرد: اروپایی‌ها به‌دنبال مدل اولیه جنگل برای تحقیق می‌گردند. جنگل‌های هیرکان شاید تنها جنگل مصون مانده از یخچال‌های طبیعی در نیم‌کره شمالی است که می‌تواند محلی برای تحقیقات اروپا باشد.

وی با اشاره به نیم قرن سابقه جنگلداری در ایران ادامه داد: از سال 1340 بهره‌برداری از جنگل‌های شمال را آغاز کردیم، اما از همان ابتدا دو اشتباه کردیم. البته این اشتباهات عمدی نبوده و حاصل نقص در دانش بشری است.

مروی‌مهاجر عنوان کرد: الگوبرداری مدیریتی از جنگل‌های اروپا یکی از اقدامات اشتباه ما بود. جنگل‌های اروپا انسان ساخت بوده و ساکنان این قاره در قرن 16 و 17 تمام جنگل‌هایشان را تراشیده‌اند؛ بنابراین نوع مدیریت جنگل‌های طبیعی را نمی‌دانستند و نمی‌توانستند برای ما نسخه بپیچند. این کشورها علم لازم برای مدیریت جنگل طبیعی را نداشتند.

وی یادآور شد: در ایران بهره‌برداری از جنگل با برداشت چوب مترادف شده است، اما ما از جنگل‌های شمال سرمایه‌برداری کرده‌ایم. به اندازه بهره جنگل از آن برداشت نکرده‌ایم. بهره‌برداری از اکسیژن، آب، منظر و... را به حساب نیاوردیم و در زبان فارسی بهره‌برداری از جنگل با برداشت چوب مترادف شد.

استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران تأکید کرد: امروز تجربه لازم برای تغییر نگرش مدیریتی علمی و فنی برای جنگل‌های شمال داریم. بر اساس همین تجربه استراحت دادن به جنگل‌های شمال در پیش روی ما قرار گرفته است.

مروی‌مهاجر گفت: تاکنون جنگل‌های شمال مورد بهره‌برداری شدید قرار گرفته‌اند. تاج پوشش آنها کاهش یافته، حجم سرپا و تنوع زیستی گیاهی و جانوری روند نزولی داشته و جنگل‌های ایران در مسیر انحطاط اکولوژیکی قرار گرفته است. در واقع وضعیت مدیریت فنی و علمی جنگل‌های ایران را به اتومبیلی می‌توان تشبیه کرد که امروز ترمز آن بریده شده و نخستین کاری که باید بکنیم آن است که ترمز دستی را بکشیم.

وی اضافه کرد: باید 10 سال به خود و جنگل فرصت دهیم. بعد از 40 سال سابقه مدیریت جنگل، امروز از نظر علمی، اجرایی و تحقیقاتی به این نتیجه رسیدیم که جنگل‌های شمال نیاز به استراحت 10 ساله دارند.

10 درصد جنگل‌های ایران بکر است

استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران بر اجرای طرح آمایش جنگل‌های شمال کشور تأکید کرد. به گفته مروی‌مهاجر، باید بدانیم چه قسمتی از جنگل‌های شمال واقعاً بکر است تا برای آن برنامه داشته باشیم. بر اساس برآوردها 10 درصد سطح جنگل‌های ایران بکر بوده که این سطح در کل نیم‌کره شمالی منحصربه‌فرد است.

وی افزود: در هیچ جای دنیا جنگل بکر راش و بلوط نداریم. بنابراین باید برای هریک از استان‌های شمالی یک پارک ملی به‌عنوان ذخیره گاهی طبیعی ارزشمند، ایجاد کنیم. در هر استان یک حوضه آبخیز جنگلی را به حال خود بگذاریم تا از طبیعت یاد بگیریم و ببینیم طبیعت چه می‌کند. به این ترتیب در آینده اگر کارشناسان پاسخ پرسش‌های خود را در کتاب‌ها نیافتند، می‌توانند از این ذخیره‌گاه‌هایی که برای آنها به جا گذاشته‌ایم، برای الگوگیری استفاده کنند.

مروی‌مهاجر بیان کرد: بعد از دوران گذار باید جنگل‌های احیایی و نقاطی که احتمالاً می‌توان از چوب آنها بهره‌برداری کرد را مشخص کنیم.

به گفته وی، جنگل‌های شمال کارخانه‌های طبیعی تصفیه‌کننده آب هستند و در آینده حتی می‌ ‎ توان آب تصفیه شده خروجی از جنگل را بسته‌بندی کرد و از این آب بسته‌بندی شده، درآمد کسب کرد.

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: نباید جنگل را پرورشگاه چوب ببینیم. جنگل یک اکوسیستم ارزشمند با خدمات گسترده است که برای رفاه انسان‌ها وجود آن ضروری است.

مروی‌مهاجر هشدار داد: می‌ترسم از روزی که اگر جنگل‌های شمال بیشتر تخریب شود، وضعیت هیرکان از زاگرس بدتر شود.

وی در پایان عنوان کرد: در زاگرس حداکثر 600 میلیمتر بارش داریم، اما در برخی نقاط شمال تا دوهزار میلی‌متر بارندگی داریم. اگر جنگل نباشد ریزش یکباره باران و وقوع سیل امکان زیست انسان‌ها در استان‌های شمالی کشور را از بین می‌برد ./

L-951005-03