تغییر رویکردهای جهانی در تعریف هدررفت آب بخش کشاورزی/ راندمان آبیاری غرق‌آبی قابل اصلاح تا حد شیوه‌های نوین آبیاری

دبیرکل کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران گفت: راندمان آبیاری غرق‌آبی اگر درست اصلاح شده و روش‌های مناسب پیاده‌سازی شود، تا حد روش‌های نوین آبیاری بهبود عملکرد خواهیم داشت.

مهرزاد احسانی، امروز در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به اینکه هدف از تأکید بر محاسبه آب برگشتی به سفره در آبیاری مزارع به مفهوم مردود کردن توسعه شیوه‌های نوین آبیاری نیست، از اصلاح دیدگاه جهان نسبت به مقوله هدررفت آب در بخش کشاورزی خبر داد.

به گفته وی، در گذشته نفوذ آب به داخل سفره جزء تلفات به حساب می‌آمد، اما در حال حاضر در ادبیات بین‌المللی دیگر این آب به‌عنوان تلفات حساب نمی‌شود، بلکه می‌گویند که آب نفوذ داده شده به سفره زیرزمینی ملحق شده و قابل استفاده است.

دبیرکل کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران افزود: در حال حاضر در دنیا بررسی می‌شود که چه نوع آب‌هایی غیرقابل بازگشت هستند و آب‌های قابل برگشت به‌عنوان تلفات محاسبه نمی‌شوند. ادبیات جدیدی در دنیا شکل گرفته و بر این اساس بررسی می‌شود که تغییر شیوه آبیاری در کدام بخش می‌خواهد صرفه ‎ جویی ایجاد کند. در واقع بررسی می‌کنیم که آیا تغییر شیوه آبیاری تبخیر را کاهش داده یا اینکه بر نفوذ عمقی تأثیرگذار بوده‌ و میزان آن را کم کرده است؟ اینها تئوری‌های جدید است. البته این تئوری‌ها از قبل وجود داشته اما اجماع بیشتری در دنیا بوجود آمده و به همین دلیل باور جدیدی در جهان به حساب می‌آید.

احسانی با طرح این پرسش که آیا با اصلاح شیوه‌های نوین آبیاری می‌تواند در کشور آب جدیدی استحصال شود، تغییر شیوه‌های آبیاری را عاملی برای تولید آب جدید در کشور ندانست.

وی بیان کرد: بیلان آب در کشور ثابت بوده و با تغییر شیوه‌های آبیاری، فقط آب جابه‌جا می‌شود و در برنامه‌ریزی‌ها باید این مسئله را مد نظر قرار داد.

دبیر کل کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران به این پرسش که آیا از آب ذخیره شده حاصل از اجرای روش‌های نوین آبیاری می‌توان در جای دیگر استفاده کرد، این‌گونه پاسخ داد: باید دقیقاً مشخص شود که کدام آب ذخیره شده است. آیا آبی که به سفره‌‌ای زیرزمینی می‌پیوسته (آب برگشتی) ذخیره شده یا آبی که تبخیر و از دسترس خارج می‌شد، با اصلاح روش‌های آبیاری ذخیره شده است.

احسانی اضافه کرد: باید طبقه‌بندی کنیم، تلفات واقعی را از غیرواقعی جدا کنیم و بدانیم که چه تلفاتی قابل برگشت است و چه تلفاتی برگشت‌ناپذیر است. همه این محاسبات کمک می‌کند که مسئله را بشناسیم. این موضوع از نظر فنی ابعاد زیادی دارد و باید همه مصارف ریز شود و بدانیم چه بخشی از آبی که تحویل یک مزرعه می‌دهیم، به مصرف واقعی گیاه می‌رسد و چه بخشی از دسترس گیاه خارج می‌شود. چه میزانی از آن قابل برگشت است و چه میزانی از آن غیرقابل برگشت است تا در بیلان نهایی به این مسئله توجه شود.

به اعتقاد وی، اصلاح روش‌های نوین آبیاری در ایران منجر به کاهش مصرف نشده است؛ زیرا کشاورزان همزمان اقدام به توسعه سطح زیر کشت خود کرده‌اند.

احسانی نظر خود را با یک مثال تشریح کرد و یادآور شد: یک کشاورز چاهی دارد و بر اساس مجوزها 20 لیتر از آب این چاه آب برداشت می‌کند. با این آب نیز می‌تواند 20 درصد مزرعه خود را آبیاری کند. با تغییر شیوه آبیاری می‌بیند که پس از آبیاری اراضی قبلی خود آب مازاد در اختیار دارد؛ بنابراین زمین بیشتری را زیر کشت می‌برد. پس همه 20 لیتری که قبلاً از چاه برداشت می‌کرده را دوباره استخراج می‌کند. به این ترتیب عملاً با تغییر سیستم آبیاری در مصرف آب این کشاورز تغییری ایجاد نمی‌شود.

تلاش برای فقرزدایی

دبیر کل کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران درباره مشارکت کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی در مقوله فقرزدایی عنوان کرد: کمیسیون بین‌المللی از 110 کشور دنیا تشکیل شده و ایران نیز یکی از اعضای این کمیسیون است. این کمیسیون در حال اصلاح چشم‌انداز خود است و تلاش می‌کند با هدف کاهش فقر در دنیا، وارد عمل شود.

وی ادامه داد: این هدف‌گذاری در واقع یک چشم‌انداز بوده و استراتژی و برنامه عمل نیست. یعنی اعضای کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی باید برنامه‌ریزی‌های خود را به گونه‌ای انجام دهند که خروجی‌های آن در کاهش فقر تاثیرگذار باشد. این کار از طریق افزایش بهره‌وری آب کشاورزی امکان‌پذیر است.

احسانی در پایان گفت: باید تلاش کنیم با حجم مشخصی آب علاوه بر اینکه میزان تولید را افزایش می‌دهیم، شغل بیشتری ایجاد کرده و درآمد بیشتری نصیب کشاورزان کنیم. اگر این کارها را انجام دهیم توانسته‌ایم درآمد کشاورز را تقویت کنیم و زمینه کاهش فقر را فراهم کنیم. اما در این چشم‌انداز اعضای کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی به‌صورت مستقیم وارد مقوله فقرزدایی نخواهند شد./

L-951018-01