سخنان شگفت‌آور در سالن شورای شهر/ هشت منطقه تهران در آب شرب شان فاضلاب است/ مطالعات ۳۰۰ دانشمند امنیت محصولات تراژنه را نشان نمی‌دهد/ در ۲۰ سال گذشته بیش از ۱۰۰ مطالعه فاسد در ایالت متحده کشف شده است

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - وحید اسلام‌زاده/ هانیه مغانی:

"اصطلاح حاکمیت غذا، در سال 1996، در راستای ایجاد سیاست‌های حمایتی از کشاورزان، دهقانان، عشایر، ماهی گیران، جوامع بومی، زنان، جوانان روستایی و سازمان‌های محیط زیستی به وجود آمد، تا از حق دسترسی به غذا و شیوه‌های تولید کشاورزی، دامداری و ماهی گیری در مقیاس کوچک از این جوامع در مقابل بازارهای تجاری بین‌المللی دفاع شود."

دکتر محمد تقی فرور، رئیس هیأت‌مدیره مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا) به‌عنوان نخستین سخنران همایش ملی حاکمیت و امنیت غذایی در زمینه حقوق شهروندی که روز سه‌شنبه 10 اسفند 1395 در تالار ایوان شمس شورای شهر برگزار شد به طرح موضوع بالا پرداخت.

وی افزود: "طرفداران دیدگاه حاکمیت غذا اعتقاد دارند که تمام کشورها باید از نظر حق تولید و تأمین غذا مستقل بوده و از طریق کشاورزی ارگانیک و حفظ منابع طبیعی در سطح محلی اداره شوند، نه اینکه سیاست‌های مربوطه، از طرف نظام تجارت جهانی و صنایع کشاورزی و غذا تحمیل شوند."

وی افزود: "بدون تحقق حاکمیت غذا کشاورزان نمی‌توانند اقدامات موثری در برابر تغییرات اقلیمی صورت دهند. از دیدگاه حاکمیت غذایی، مشکل گرسنگی در جهان، مشکل تولید غذا و کمبود آن در بازار نیست، بلکه حاصل بی عدالتی و پایمال شدن حق و حقوق کسانی است که در گرسنگی به سر می‌برند."

این استاد بازنشسته دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه "در طول دو دهه گذشته چندین محصول کشاورزی دستکاری ژنتیکی (تراریخته) شده‌اند اما تنها چهار محصول ذرت، کانولا، پنبه و سویا تجاری شده و به بازارهای جهانی راه یافته است" گفت: "این محصولات توسط یک یا دو ویژگی ژنتیکی یعنی مقاومت به علف کش‌ها و مقاومت به آفات یا هر دو بهبود داده شده‌اند. تا سال 2015 میلادی 98 درصد سطح زیر کشت محصولات دستکاری شده ژنتیکی در 10 کشور جهان کشت شده‌اند که از این مقدار سهم سه کشور آمریکا، برزیل و آرژانتین حدود 75 درصد است."

وی افزود: "تاکنون محصولات دستکاری شده ژنتیکی تقریباً روی چهار درصد از کل زمین‌های قابل کشت در جهان و با دخالت کمتر از یک درصد از کل کشاورزان جهان کشت شده است. اما از طرف دیگر، کشورهای بسیاری قوانین سخت گیرانه‌ای برای کشت و واردات این محصولات در کشورهای خود داشته‌اند و بسیاری از آن‌ها ممنوعیت کامل و یا محدودیت‌های شدیدی برای کشت و واردات این محصولات را اتخاذ کرده‌اند."

صیانت سلامت مردم وظیفه حاکمیت

دکتر رحمت الله حافظی رییس کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران سخنران بعدی بود. او ابتدا مطالبه اش را از قوه قضاییه مطرح کرد و گفت: "مسایلی مثل آب، هوا، تغذیه که ارتباط مستقیمی با سلامت مردم دارند نباید به عرصه تاخت و تاز سوداگران تبدیل شوند. جایی که سلامت مردم تهدید می‌شود حاکمیت وظیفه دارد از سلامت مردم حفاظت کند. قطعاً نباید انتظار داشت که مردم وارد این حوزه شوند. مردم باید مطالبه کنند و وظیفه حاکمیت است که سلامت مردم را حفظ کند. هرچند اگر مطالبه جنبه اجتماعی داشته باشد، اثربخشی بیشتری خواهد داشت. صراحتاً خطابم به رییس قوه قضاییه است. از نظر جناب آقای لاریجانی فردی دانشمند و فرهیخته هستند. منتها در حوزه برخورد با کسانی که تهدید کننده سلامت مردم هستند انتظار بیش از این داریم."

حافظی افزود: جناب آقای لاریجانی! قانون مجازات اسلامی اعلام می‌کند کسانی که آب شرب را آلوده می‌کنند، یا کسانی که آب شرب آلوده توزیع می‌کنند مجرم هستند. در سال 1393، هشت منطقه جنوب شهر تهران آب آلوده توزیع شده است. شما به عنوان رییس قوه قضاییه چه کرده اید؟! وجود نیترات وقتی از حد استاندارد بالاتر می‌رود یعنی چی؟! یعنی ورود فاضلاب به آب شرب مردم! یعنی آلودگی آب هشت منطقه شهر تهران! شما به عنوان حاکمیت با مسببان این آلودگی‌ها چه برخوردی داشتید؟ وطیفه حاکمیت است که این افراد را شناسایی کند و به عنوان مجرم آن‌ها را بازداشت کند، مردم که این قدرت و توانایی را ندارند."

رییس کمیسیون سلامت شورای شهر ادامه داد: "یک زمانی می‌گفتند که چیپس و پفک نماد دو مواد غذایی ناسالم هستند. الان بگویند که کدام محصول در فروشگاه‌های ما سالم است؟ چه تضمینی برای سلامت مواد غذایی در کشور ما وجود دارد؟ گفتند روغن نباتی نخورید، روغن مایع بخورید، بعد گفتند روغن مایع هم نخورید روغن کنجد بخورید. حالا می‌گویند روغن کنجد هم نخورید چونکه کنجدها نیز "تراریخته" است. واقعاً به چه چیزی باید اعتماد کنیم؟ آنقدر سوداگران در سیستم نفوذ دارند که می‌بینیم در لایحه برنامه ششم توسعه کشور وقتی وارد مجلس شورای اسلامی می‌شد آن جا مجوز تولید محصولات "تراریخته" را گرفتند. اینقدر نفوذ امکان پذیر است؟" او در ادامه گفت که خوشبختانه با اعتراضاتی که شد و اطلاع رسانی در شبکه‌های اجتماعی، مجلس شورای اسلامی همراهی کرد و جلوی این مجوز را گرفت. آیا کشور روسیه اجازه تولید محصولات "تراریخته" شده را می‌دهد؟ می‌گویند کسانی که مخالف "تراریخته" هستند با توسعه کشاورزی مخالف هستند، با دفع آفات مخالف هستند، با تکنولوژی مخالف هستند. این‌ها بحث‌های عوام فریبانه‌ای است که انتظار داریم حاکمیت با درایت بیشتری به موضوع نگاه کند."

وی در پایان گفت: "الان اکثر برنج‌های کشت شده در کشور "ترایخته" شده است. با کدام مجوز؟ چرا دادستان کشور، چرا قوه قضاییه ورود نمی‌کند. این مصداق جرم است و حتماً باید حاکمیت به آن ورود کند. ما نمی‌گوییم که محصولات تراریخته بیماری زا است، اما باید سلامت آن نیز تضمین شود. آیا سلامت محصولات تراریخته شده تضمین شده است؟ تمامی روغن‌های آفتابگردان تراریخته شده است. ذرت مکزیکی تراریخته شده است و وزارت بهداشت هیچ نظارتی بر روی آن‌ها ندارد. با جان و سلامت مردم نمی‌شود شوخی کرد چون ارزشمندترین گوهر وجود انسانی است. صیانت سلامت مردم وظیفه حاکمیت است."

محدود شدن زیست فناوری در کشور به زیست فناوری کشاورزی

"هنوز حاکمیت و امنیت غذایی و حقوق شهروندی در کشور ما جدی گرفته نشده است و مردم در این زمینه اطلاعات مختصر و کمی دارند. می‌خواهم درباره پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا صحبت کنم که متولد سال 2000 میلادی است و این پروتکل در سال 1382 توسط مجلس شورای اسلامی به قانون تبدیل و در سال 1388 هم به سازمان محیط زیست ابلاغ شد."

دکتر داوود حیات غیب، هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمندسازی ایمنی سازمان حفاظت محیط زیست، سخنران بعدی این همایش با بیان اظهارات بالا افزود: " براساس هدف این پروتکل می‌خواهیم با در نظر گرفتن ماده 15 الحاقیه ریو، با رویکرد احتیاط آمیز، هرگونه استفاده و کاربرد محصولات زیست فناوری مدرن که ممکن است خطرات احتمالی بر روی تنوع زیستی و استفاده پایدار از آن داشته باشند، با در نظر گرفتن امور حفاظتی و ایمنی در نظر گرفته بشوند. و همچنین سلامت انسان در نظر گرفته شود و نقل و انتقال این محصولات به درستی انجام شود."

این کارشناس سازمان محیط زیست افزود: "می خواهیم درباره زیست فناوری صحبت کنیم. پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا به بحث درباره محصولات زیست فناوری می‌پردازد. این همایش نیز درباره این پروتکل و آثارش است. زیست فناوری یک علم پیشرفته، مدرن و با استفاده از تجهیزات و تکنیک‌ها و نیروی انسانی متخصص است. هدف زیست فناوری بهبود زندگی بشر است. با استفاده از تغییراتی که در موجودات زنده انجام می‌دهد در واقع این تغییرات در ژنوم این موجودات ایجاد می‌شود. ژنوم جایی است که مواد هسته‌ای و ژن‌های یک موجود قرار دارد. برای همین این تغییرات ماندگار است و در نسل‌های بعدی این تغییرات را می‌بینیم."

حیات غیب با اشاره به اینکه "زیست فناوری علمی است که از علوم مختلفی تشکیل شده و در بیش از یازده رشته مختلف نفوذ کرده و یک علم بین رشته‌ای محسوب می‌شود، گفت: "از صنایع مواد غذایی، پزشکی، دارویی، میکروبی گرفته تا زیست فناوری در زمینه محیط زیست کشاورزی، پزشکی، حتی علوم جرم شناسی و قضایی، و... زیست فناوری کاربرد دارد. علمی به این گستردگی می‌تواند در شاخه‌های مختلفی در جهت بهبود زندگی بشر نقش مثبت و ارزنده‌ای داشته باشد. زیست فناوری یکی از پولسازترین رشته‌های جهانی محسوب می‌شود و درآمد هنگفتی را می‌تواند برای کشورها ایجاد کند. کشور استرالیا به تنهایی ادعا کرده است که در زمینه زیست فناوری بیشتر از 11 میلیارد دلار خالص درآمد دارد و ما نیز می‌توانیم در کشورمان در شرایط مختلف برای کسب درآمد بیشتر از این علم استفاده کنیم."

وی با اشاره به اینکه "زیست فناوری علمی گسترده و مهمی است، اما در کشور ما فقط به زیست فناوری کشاورزی محدود شده است گفت: "زیست فناوری در کشاورزی می‌تواند برای محیط زیست مفید باشد، و در خصوص کشت بافت، کشت سلول، کشت جنین و... زیست فناوری می‌تواند یک بازوی مهم برای محیط زیست و احیای گونه‌های جانوری باشد. برای تشخیص ژنتیکی گونه‌ها با استفاده مارکرها می‌توانیم ثبت ژنتیک گونه‌ها انجام بدهیم، به خصوص در مورد گونه‌های دارویی خیلی مفید باشد. ولی با تمام این گستردگی، زیست فناوری در کشور ما محدود شده به گیاه تراریخته! یعنی اینکه اگر کسی بخواهد در زمینه زیست فناوری صحبت کند، در نهایت فقط گیاه تراریخته را مطرح می‌کند. در صورتی که گیاه تراریخته، یا اسم درستی که فرهنگستان علوم انتخاب کرده است "تراژنه"، در واقع ریخت عوض نمی‌شود، تراریخته نیست، ژن است که تغییر می‌کند، برای همین تراژنه درست است، این نوع محصولات که دست کاری ژنتیکی شده هستند فقط در کشاورزی شناخته شده است. و محدود بودن در کشاورزی یعنی نادیده گرفته شدن این علم است."

او با اعلام اینکه "به سادگی نمی‌توان بذر زیست فناوری را تولید کرد و در اختیار کسی گذاشت" گفت: "اگر بخواهیم توسط تحقیقات زیست فناوری بذر تولید کنیم و سپس برای کشت به دست کشاورز بدهیم، 15 تا 17 سال طول می‌کشد. یک بخش از این تحقیقات فقط 13 سال طول می‌کشد، آن هم با 130 میلیون دلار هزینه برای ارزیابی مخاطرات بر روی انسان و محیط زیست و حیوان." وی افزود: "در مراحل اولیه باید ژن را شناسایی کنند، در مرحله دوم باید آن صفت را به گیاه منتقل کنند، در مرحله سوم باید آزمایش گلخانه‌ای انجام دهند، ببینند که صفتی که به گیاه منتقل کردند جایگزین شده، و عملکرد دارد. بعد، ارزیابی مخاطرات که 13 سال طول می‌کشد انجام دهند، و وقتی از این مراحل گذشت، بیایند کشت میدانی جهانی انجام دهند. یعنی در یک نقطه آب و هوایی دیگری از آن محلی که تحقیق کردند آن بذر را کشت کنند. در نهایت آن بذر را تولید کنند و در اختیار کشاورزان قرار دهند. به همین دلیل زیست فناوری دانشی است که هر کشوری نمی‌تواند با هر درآمدی به آن وارد شود."

او در پایان سخنان خود گفت که "وقتی به کشور خودم نگاه می‌کنم و می‌بینم که با رفتن یک رییس جمهوری و آمدن یک رییس جمهوری دیگر در دولت سابق 4500 مدیر جابه جا می‌شوند، نمی‌توانم بپذیرم که در ایران تحقیقات طولانی مدت انجام شود. تحقیقات باید از تداوم و انسجام برخوردار باشد که با تغییر مداوم ریاست‌ها و مدیران به نظر می‌رسد امری غیرممکن باشد."

محصولات دستکاری شده ژنتیکی راه‌حل نیستند!

سخنران بعدی خانم مائده سلیمی، پژوهشگر تحقیقات مشارکتی کشاورزی و مدیر برنامه به نژادی تکاملی موسسه توسعه پایدار و محیط زیست، بود. او عنوان سخنرانی اش را "محصولات دستکاری شده ژنتیکی راه حل نیستند!" انتخاب کرده بود. خانم سلیمی گفت: "باید بدانیم که سر غذای ما چه بلایی آمده است! در بُعد جهانی، 250 هزار گونه گیاهی وجود دارد که 50 هزار گونه آن خوراکی است و 250 گونه برای مصرف غذای انسان شناخته شده است. اما 90 درصد کالری که انسان در طول یک شبانه روز کسب می‌کند از 15 محصول کشاورزی است. باز این آمار محدودتر می‌شود و 60 درصد از آن 90 درصد از سه محصول کشاورزی است: گندم، ذرت و برنج. در بین 250 گونه گیاه برای مصرف انسان، این سه محصول کمترین ارزش غذایی را دارد. اما باید توجه داشته باشیم که همین سه محصول نیز دارای تنوع هستند که متاسفانه ما آن تنوع‌ها را نادیده گرفته و به کشت یکنواخت مشغول شده‌ایم."

وی در ادامه با اشاره به اینکه "سلامت ما از غذایی است که می‌خوریم" گفت: "تنوع زیستی است که غذای ما را می‌سازد، پس هرچه این تنوع زیستی کم باشد آسیب پذیری سلامت ما بیشتر می‌شود. غذا، سلامت و تنوع زیستی سه عاملی هستند که با هم در ارتباط کامل هستند. به عنوان مثال گوجه فرنگی دارای انواع و اقسامی است، اما در فکر ما نمی‌گنجد به غیر از آنی که در مغازه دیده‌ایم گوجه فرنگی دیگری بشناسیم. در صورتی که هر کدام از این گوجه فرنگی‌ها خاصیت‌های مفید خاص خودشان را دارند. ما روز به روز تنوع زیستی‌ای را که می‌توانیم مصرف کنیم، محدود و محدودتر کردیم."

وی در ادامه گفت: "در واقع ما دچار فرسایش ژنی شده‌ایم. یعنی تنوع زیستی که دست کشاورزان مان بوده و به مصرف غذایی ما می‌رسیده کامل از دست دادیم و تقریباً کل دنیا از یک نوع گوجه فرنگی استفاده می‌کنند. گوجه فرنگی یک مثال بود بلکه سایر محصولات کشاورزی مانند برنج، هویج، و... نیز دچار فرسایش ژنتیکی شده است. پس این پرسش بیهوده نیست: چند درصد از ما می‌داند غذایی که می‌خورد چیست؟ چند درصد از ما می‌داند که بذر این غذا چه بوده است؟ بذر تراریخته بوده، بذر خودمصرفی بوده، بذر بومی بوده و... به عبارت دیگر اگر بخواهیم بدانیم غذایی که می‌خوریم چگونه و توسط چه کسی، در کجا تولید شده است، شاید نمی‌خوردیم. زنجیره تولید غذا در دنیا یک زنجیره بسیار پیچیده‌ای است. از نظر من بذر مهمترین نهاده تولید است که تمامی اتفاقات در جهان بر روی بذر اتفاق می‌افتد. اگر بذر سالمی داشته باشیم می‌توانیم غذای سالمی داشته باشیم."

دانستن آنچه که مردم می‌خورند یک حق عمومی است و نه یک مسئله محرمانه

دکتر لیم لی چینگ، محقق ارشد و هماهنگ کننده ایمنی زیستی و برنامه کشاورزی پایدار، شبکه جهان سوم در همایش بین المللی حاکمیت غذایی و امنیت غذایی در زمینه حقوق شهروندی گفت: "مطالعه علمی ۳۰۰ دانشمند نشان می‌دهد هیچ شواهدی مبنی بر امن بودن محصولات دستکاری ژنتیکی وجود ندارد."

او که سخنرانی اش حول محور "ایمنی زیستی: افزایش آگاهی‌های عمومی، آموزش و مشارکت" بود اظهار کرد: "مطالعاتی که توسط شرکت‌های تولید کننده محصولات تراژنه انجام می‌شود معمولا ۹۰ روزه است! در صورتی که در مطالعات بلند مدت ۲ ساله بر روی موش‌ها نشان داده که مشکلات جدی برای سلامت آن‌ها ایجاد شده است ! "

وی در ادامه گفت: "توسعه و تجاری سازی محصولات تراریخته با سرعت بسیار بیشتری نسبت به مطالعات آن گسترش یافته است! و اگر کسی به شما گفت که محصولات دستکاری شده شبیه محصولات دیگر است بدانید به هیچ وجه این گونه نیست و اعضای پروتکل کارتاهنا من جمله کشور ایران ملزم به اطلاع رسانی صادقانه در مورد این محصولات به شهروندان خود هستند."

دکتر لیم لی چینگ با بیان اینکه سمن‌های بین المللی فعالیت گسترده‌ای برای اطلاع رسانی عمومی در مورد محصولات تراریخته دارند عنوان کرد که این اقدام ارزشمند در کنار مطالعات محققان مستقل در این حوزه می‌تواند گام بلندی در احقاق حقوق مردم باشد.

وی چنین ادامه داد: "شرکت‌های تولید کننده محصولات تراریخته تمایل به مخفی کاری و محرمانه کردن مطالعات مستقل دارند و ما باید به دولت‌ها اعلام کنیم که این رویکرد محرمانه اصلا رویکرد درستی نیست. بر چسب گذاری محصولات دستکاری شده ژنتیکی کمترین اقدام در احقاق حقوق شهروندی در امنیت غذایی آنهاست."

این محقق اعلام کرد که تعدادی معدود در دنیا تصمیم می‌گیرند که تعداد زیادی از مردم جهان چه چیزی بخورند. لیم لی چینگ تاکید کرد که بر اساس پروتکل کارتاهنا سمن‌ها و مردم باید بدانند چرا و چگونه باید در بحث امنیت غذایی مشارکت کنند. دسترسی به اطلاعات صحیح و بی طرفانه در مورد محصولات دستکاری ژنتیکی شده یکی از عوامل تسهیل مشارکت مردم است. هنوز شهروندان اطلاعات درست و کاملی در مورد محصولات تراریخته ندارند و به همین دلیل هنوز حساسیت عمومی کافی در این زمینه ایجاد نشده است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه "تضاد منافع شرکت‌های تولید کننده و وارد کننده باعث شده تا چرخه اطلاعات آزاد برای شناخت واقعیت‌های محصولات دستکاری ژنتیکی شده شکل نگیرد و حساسیت عمومی شهروندان تبلور نیابد"، در باره حق مردم در باره آن چه می‌خورند گفت: "برچسب گذاری محصولات تراریخته حلقه اول آگاه سازی عمومی است و مردم باید در گام دوم با مطالعات مستقل هم دستیابی داشته باشند. مشارکت مردمی تنها در دانستن مردم از اثرات محصولات تراریخته خلاصه نمی‌شود بلکه مردم باید در سیاست گزاری امنیت غذایی و نحوه مصرف محصولات هم مشارکت داشته باشند."

پروفسور میشل پمبر، استاد دانشگاه و مدیر مرکز اگرواکولوژی، آب و تاب آوری دانشگاه کاونتری در همایش بین المللی حاکمیت غذایی و امنیت غذایی در زمینه حقوق شهروندی، با عنوان سخنرانی "مردمی کردن ارزیابی خطر برای ایمنی زیستی" شرکت کرده بود. وی معتقد است که "مردمی کردن ارزیابی خطر برای ایمنی زیستی راه حل احقاق حق امنیت غذایی و حاکمیت غذایی در خصوص محصولات دستکاری شده ژنتیکی است". او در ادامه در باره خطرات محصولات دستکاری شده ژنتیکی گفت: " بررسی روند مطالعات در مورد ارزیابی خطر محصولات تراریخته بی اعتمادی‌های گسترده‌ای ایجاد کرده و این محصولات متاسفانه بدون پشتوانه محکم مطالعاتی وارد بازار شده است. ارزیابی‌های خطر برای اثرات محیط زیست و خطر برای سلامت از سوی این محصولات بسیار ناچیز است و ما نتایج محتمل استفاده از این محصولات را نمی‌دانیم، در اصل ما نمی‌دانیم که چه چیز نمی‌دانیم."

پروفسور پمبر در ادامه گفت: "فجایع بزرگ روی داده در حوزه مطالعات امنیت غذایی باعث شده که مردم اعتماد خود را از محققان از دست بدهند متاسفانه مدارک زیادی در مورد فساد در تولید دانش وجود دارد. در ۲۰ سال گذشته بیش از ۱۰۰ مطالعه فاسد در ایالت متحده کشف شده که نشان می‌دهد مطالعاتی که با منابع عمومی انجام شده واقعیت‌ها را به مردم نگفته است. متاسفانه تعدادی از شرکت‌ها برای منافع مادی خود مطالعات حوزه خود را مدیریت و دستکاری کرده اند؛ در تعدادی از مطالعات این حوزه متاسفانه اطلاعات و نتایج تحقیقات به صورت گزینشی در اختیار مردم قرار گرفته است."

پروفسور پمبر چنین شفاف سازی کرد که: "این شرکت‌ها با تبلیغات گسترده بر حق انتخاب مردم تاثیر گذاشته‌اند و اطلاعات درستی را نیز به مردم انتقال نداده‌اند و با بکار بردن سیاست درهای چرخان سبب مخفی کاری‌های گسترده در راستای منافع خود شده‌اند."

وی در ادامه گفت: "این شرکت‌ها در ایالات متحده میلیون‌ها دلار برای لابی کردن و انتقال گزینشی اطلاعات به مردم هزینه کرده‌اند و حتی با پرداخت پول‌های گسترده سعی بر تاثیر گذاری بر رسانه‌ها داشته‌اند... که این اقدامات سبب بی اعتمادی شدید مردم شده است."

این محقق و استاد دانشگاه تاکید کرد که مردمی کردن انتشار اطلاعات و کمپین‌های خودجوش مردمی و بحث و گفتمان مردمی راهکار خنثی سازی این اقدامات نادرست این شرکت‌هاست.

پروفسور پمبر بیان کرد: "حق مشارکت در تصمیم گیری‌ها در ارزیابی خطر محصولات دستکاری شده ژنتیکی یک حق عمومی و قسمت مهمی از حق بشر است. برای مردمی کردن مطالعات این حوزه باید اطلاعات به صورت شفاف و گسترده در اختیار محققان مستقل محلی قرار گیرد و تلاش کنیم راهکارهای گسترش مطالعات عمومی محلی صورت پذیرد."

وی تاکید کرد: "همانطور که باید به سمت مطالعات مردمی می‌رویم باید متوجه تهدیدات آن نیز باشیم. در دنیا مجموعه‌ای با نام اتحادیه محققان نگران ضمن حمایت از مطالعات درست مردمی، به دنبال حفاظت از این نوع تحقیقات در مقابل شرکت‌های منفعت طلب بزرگ است."

پروفسور پمبر در ادامه گفت: "دولت‌ها باید با کمک گیری از منابع عمومی، ظرفیت گسترش مطالعات مردمی در این زمینه را فراهم کنند. شهروندان و مردم باید با مطالبه گری خود از مطالعات مردمی حمایت کنند و جلوی دخالت شرکت‌های ثروتمند را که از نتایج مطالعات سود می‌برند بگیرند! دانش در این حوزه باید از سمت دانش خصوصی شرکت‌های خاص به دانش عمومی و مردمی تبدیل شود."

او با تکیه بر تجربه طولانی اش در زمینه مطالعات در خصوص محصولات دستکاری شده ژنتیکی اعلام کرد: "دانشمندانی که با پول مردم کار می‌کنند باید بدانند دانش چیزی نیست که فقط خودشان تولید می‌کنند! بلکه دانش مجموعه ارزشمندی از تجربیات بومی و عمومی است که در طی سال‌ها تولید می‌شود. باید انحصار اطلاعاتی را برداشت و این شکستن انحصار تولید دانش توسط دانشمندان باید به شکسته شدن انحصار نگه داشتن و حفظ اطلاعات ایجاد شده نیز منجر شود! مطالعاتی که با پول عمومی مردم تولید می‌شود نباید در انحصار افرادی خاص قرار گیرد و به صورت گزینشی منتشر شود."

مدیریت مخاطرات محصولات دستکاری شده ژنتیکی و مسوولیت دولت

دکتر زهرا ریاضی، مشاور کمیسیون سلامت و دبیر کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران، دیگر سخنران این همایش با عنوان "مدیریت مخاطرات محصولات دستکاری شده ژنتیکی و مسوولیت دولت" بود. او گفت: "با بحث‌هایی که در این همایش مطرح شد یک پرسش اساسی ایجاد می‌شود، "محصولات تراژنه مشکل مردم است یا مشکل دولت؟" نیازها و اولویت‌های دولت و مردم از هم متفاوت و برای همین من این دو را از هم جدا کردم."

وی افزود: "آنچه ما به عنوان غذا می‌خوریم دارای زنجیره‌ای است از تولید، فرآوری و واردات گرفته تا مهمترین بخش‌های آن که بحث فرهنگ، اقتصاد و در نهایت بحث سلامت به عنوان مهمترین بخش، برجسته است. اینکه ما نگاه اخلاقی به محصولات تراژنه داشته باشیم یک مسئله است. اگر محصولات تراژنه را یک معادله 10 یا 20 مجهولی بکنیم، آنوقت یافتن راه حل برای آن نه تنها ساده نیست، بلکه غیرممکن خواهد بود. باید فرایندی را تعریف کرد و راهی را پیشنهاد داد تا همه بتوانند آن راه را بروند و یا آن فرایند را طی کنند".

خانم دکتر ریاضی در ادامه گفت: " متاسفانه در کشور ما نهادهایی که کارهای علمی می‌کنند جایی هستند و نهادهایی که سیاستگزاری، تصمیم گیری و کارهای اجرایی را در دست دارند جایی دیگر. این دو به طور کامل از هم جدا هستند. حاکمیت باید به دنبال این نتایج باشد، نه اینکه نهاد علمی برای ارائه کشفیات خودش، به دنبال حاکمیت بدود."

وی افزود: " نیازی نیست که مردم بدانند بذر تراژنه چیست، چگونه به دست می‌آید، این دولت است که در ارتباط با نهادهای علمی به این نتیجه می‌رسد که بذرهای تراژنه سالم هستند یا خیر، بیماری زا هستند یا خیر! وقتی تکلیف این بذرها مشخص شد دولت خیالش راحت می‌شود که در نهایت غذای سالم دست مردم می‌رسد یا نمی‌رسد."

وی در پایان گفت: "در کار طبابت به من ثابت شده که بیماری‌ها به شکل جدیدی خودشان را نشان می‌دهند، بیماری‌هایی که فکر می‌کردیم نیستند، هستند. بیماری‌های نادر شیوع بسیاری یافته‌اند. اتفاق خاصی در زندگی انسان افتاده که شرایط سلامت او تغییر کرده است."/

عکس‌ها: فاطمه ذوالفقاری و رامین روحانی