هورالعظیم، کانون ریزگردی که مهار شد

هورالعظیم بزرگ ترین تالاب استان خوزستان در مرز ایران و عراق واقع شده است. چندی است که دعواها بر سر سطح آبگیری شده این تالاب، سبب شده است که اقدام مثبت دولت در زمینه آبگیری هورالعظیم و کنترل ریزگردهای خوزستان، تحت الشعاع قرار گیرد. اما به گفته فعالان محیط زیست خوزستان، صرف نظر از دعواها به روی میزان سطحی از تالاب که احیا شده است، این اکوسیستم در زمان فعالیت دولت یازدهم، آبگیری شده و بحران ریزگردهای آن نه تنها برای مردم خوزستان، بلکه برای ساکنان عراقی آن سوی این تالاب نیز کنترل شده است.

به گزارش خبرنگار ایانا، هورالعظیم که معیشت مردم غرب خوزستان به آن گره خورد بود، در دولت دهم به عمد خشکانده شد. به گفته سعید متصدی، در بندهای قرادادی که بین ایران تحریم شده و کشور چین، برای همکاری منعقد شده بود، شرط استخراج نفت از زمین خشک درج می‌شود. بنابراین در شرایطی که تکنولوژی پیشرفته دنیا امکان استخراج نفت از اعماق دریاها را فراهم می‌کند، دولت عدالت محور تصمیم می‌گیرد هورالعظیم را بخشکاند تا تنها شریک تجاری آن روزهای ایران یعنی چین، در زمینی خشک و بدون دردسر نفت را از هورالعظیم استخراج کند!

نفتی که از زمین خشک شده هورالعظیم با سود سرشار برای طرف چینی استخراج می‌شد، هزینه‌های درمان در جنوب کشور را به شدت افزایش داد. بستر هورالعظیم که با احداث یک دایک، آب ورودی به آن منحرف می‌شد و تبدیل به زمینی خشک شده بود، کانونی بود برای حرکت ریزگردها به سمت خانه و کاشانه مردم خوزستان. به این ترتیب با افزایش شدت گرد و غبار در خوزستان، نفس مردم تنگ‌تر می‌شد و در زمان وزش بادها، تخت‌های بیمارستانی برای پذیرش مردم جا نداشت. بخش عمده درآمد خانوار صرف دوا و درمان می‌شد و به همین دلیل هم نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی، به وضعیت نامناسب محیط زیستی خوزستان همواره انتقاد داشتند.

دولت یازدهم پس از استقرار به این اعتراضات رسیدگی کرد و به گفته بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت، با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، بودجه خشکاندن هورالعظیم متوقف شد. وی به ایرنا گفت: ریزگردهای کنونی خوزستان ناشی از بدرفتاری با محیط زیست است. برخی با طرح اشتباه، قصد خشک کردن هور را داشتند که با این تصمیم ها به شدت مخالفت کرده و ذره‌ای بودجه برای آن اختصاص ندادیم .

وی با اشاره به نقش هورالعظیم در اشتغال‌زایی برای مردم، گوشه‌ای از تلاش‌های دولت در زمینه احیای این تالاب و اجرای طرح توسعه در غرب کارون برای ایجاد اشتغال را تشریح کرد.

جدال‌ها بر سر کیفیت آب ادامه دارد

با وجود آنکه بخش عمده هورالعظیم با تلاش‌های انجام شده آبگیری و احیا شده است و این جان دوباره تالاب، مدیون تلاش و پیگیری‌های انجام شده در دولت یازدهم، اصلاح قراردادها توسط وزارت نفت و پیگیری‌های متولیان مرتبط در سازمان حفاظت محیط زیست کشور است، اما باز هم گروهی تلاش می‌کنند که احیا شدن هورالعظیم را انکار کنند. هژیر کیانی فعال محیط زیست خوزستان در گفتگو با ایانا، درباره وضعیت هورالعظیم گفت: آبگیری این تالاب مسئله‌ای قطعی است اما بحث‌های مطرح شده در زمینه سطح آبگیری و کیفیت آب وارد شده به تالاب، سبب شد که مسایل اصلی خوزستان به فراموشی سپرده شود.

وی ادامه داد: از رئیس سازمان حفاظت محیط زیست انتظار می‌رفت بر آبگیری 70 درصد سطح هورالعظیم با توجه به وسعت تالاب و شرایط منطقه، تاکید نمی‌کرد. می‌توانست بگوید نیمی از هورالعظیم را آبگیری کردیم تا به این ترتیب همه مسایل محیط زیست خوزستان تحت تاثیر میزان آبگیری هورالعظیم قرار نگیرد.

کیانی بیان کرد: هورالعظیم کانون ریزگردهای منطقه است. احیای آن برای کشور خوب است. خشک شدن تالاب از یک سو به دلیل محدود شدن حق‌آبه‌های آن توسط ترکیه است و از سوی دیگر انحراف آب در عراق، زمینه خشک شدن تالاب را فراهم کرده است.

وی با وجود نقدهایی که به برخی از عملکردهای دولت در زمینه انتقال آب از سرشاخه‌های کارون دارد اما رویکرد موثر برای احیای هورالعظیم را نیز نمی‌تواند نادیده بگیرد.

این فعال محیط زیست خوزستان تاکید کرد: هورالعظیم نسبت به سال 92 آب بیشتری داشته و آبگیری آن انجام شده است. ما برای رفع شبه‌های موجود در زمینه سطح آبگیری شده تالاب، از مسئولان درخواست کردیم که یک پرواز هوایی برای نمایندگان سازمان‌های مردم نهاد، برگزار کنند تا درصد تقریبی سطح آبگیری شده از زبان این سازمان‌ها به جامعه منتقل شود. متاسفانه به این درخواست پاسخ داده نشد.

وی گفت: در حال حاضر بر سر کیفیت آب وارد شده به هورالعظیم نیز بحث‌هایی مطرح است. بخشی از آب وارد شده به تالاب از سد کرخه بوده اما بخش دیگر به اعتقاد مردم محلی، کیفیت لازم را نداشته است. برای رفع این شبهه بهتر است دولت با ایجاد امکانات مناسب برای آزمایش کیفیت آب، هرچه زودتر به این ابهامات پاسخ دهد.

وی ادامه می‌دهد: گاهی در سطح مطالبه‌گری افراط می‌شود. عدم دسترسی و منع ورود به محدوده تالاب هورالعظیم نیز سبب می‌شود که به برخی شایعات دامن زده شود. سازمان‌های مردم نهاد امکان فراهم کردن پرواز به روی تالاب و یا آزمایش آب آن را ندارد اما اگر دولت کمک کند، برخی حاشیه‌های پیش آمده نیز از بین خواهد رفت.

بر اساس اعلام وزارت نیرو به دلیل وقوع خشکسالی‌های پیاپی و کاهش آورد رودخانه کارون، همچنین افزایش حجم فاضلاب وارد شده به این رودخانه، آب بزرگترین رودخانه کشور از کیفیت لازم برخودار نیست. بنابراین طبیعی است که کیفیت آب وارد شده به تالاب هورالعظیم نیز که از این رودخانه تامین می‌شود، کیفیت لازم را نداشته باشد. بر اساس مصوبه شورای عالی آب کشور، در برنامه ششم توسعه، ردیف اعتباری ویژه‌ای به منظور بهبود کیفیت آب رودخانه کارون تخصیص خواهد یافت. با اجرای این برنامه‌ها، بدون شک وضعیت کیفیت آب تالاب هورالعظیم نیز بهبود خواهد یافت.

L-960223-03