یارانه کودهای زیستی به فینال قانون برنامه ششم نرسید/ افزایش 17 تنی عملکرد در واحد سطح با کودهای زیستی/ تدوین 5 سناریو برای افزایش سهم کودهای زیستی در سبد کشاورزان

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - حامد صفری‌پور:

یارانه کودهای زیستی بعد از تداوم حضور در قانون دو برنامه چهارم و پنجم توسعه لحظات آخر از حضور در قطار قانون برنامه ششم توسعه بازماند تا بار دیگر خستگی تولیدکنندگان کودهای زیستی بر صورتشان و لبخند دلالان و سودجویان کودهای شیمیایی بر لبانشان بماند.

تاریخچه مصرف کودهای شیمیایی در کشور برای نخستین‌بار به سال 1326 خورشیدی برمی‌گردد که مقدار 176 تن کود شیمیایی برای نخستین‌بار به کشور وارد شد و مورد استفاده قرار گرفت.

شرکت‌های بزرگی که در جهان ادوات جنگی و مواد شیمیایی تولید می‌کردند، بعد از جنگ جهانی دوم، تصمیم گرفتند جهت از بین بردن آفات و با هدف افزایش تولید محصولات کشاورزی، ازمواد شیمیایی استفاده کنند؛ غافل از اینکه نه‌تنها مصرف مواد شیمیایی باعث مرگ خاک به‌عنوان موجود زنده می‌شود، بلکه بیماری‌های مرگ‌بار زیادی را نیز برای انسان به همراه دارد.

کاربرد روزافزون کودهای شیمیایی باعث بروز خسارات جبران‌ناپذیر زیست‌محیطی، بهداشتی و اقتصادی، آلودگی آب و خاک شده و باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی به تدریج در معده و کبد که وظیفه دفع سموم را بر عهده دارند، جمع شده و باعث بیماری‌های مختلفی می‌شود. کما اینکه سالانه هزاران نفر از مردم ایران بر اثر بیماری سرطان جان خود را از دست می‌دهند که بیشتر آن‌ها ساکنان استان‌های گلستان، مازندران، گیلان و دشت مغان هستند، چون نیمی از سموم و کودهای شیمیایی در مزارع این مناطق مصرف می‌شود. با این حال هر ساله یارانه کود شیمیایی از سوی دولت پرداخت می‌شود تا همچنان مصرف کودهای شیمیایی در ایران، بالاتر از استانداردهای جهانی باشد.

تکالیف دولت

دولت در بند (ب) ماده 61 برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مکلف شده، که در طول برنامه، به‌منظور جلوگیری از افزایش بی‌رویه مصرف سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی، روشی اتخاذ کند که موجبات استفاده بیشتر از کود کمپوست و مبارزه بیولوژیک، به تدریج فراهم شود. در همین راستا در برنامه پنجم توسعه هم در بند (د) ماده 143 به گسترش مبارزه تلفیقی با آفات و بیماری‌های گیاهی، مصرف بهینه سموم، کود شیمیایی، مواد زیست شناختی (بیولوژیک ( و داروهای دامی و همچنین مبارزه زیست شناختی (بیولوژیکی) و توسعه کشت اندامی (ارگانیک) مدیریت تلفیقی تولید و اعمال استانداردهای ملی کنترل کیفی تولیدات و فرآورده‌های کشاورزی در راستای پوشش حداقل (25 درصد) سطح تولید تا پایان برنامه اشاره شده است. همچنین در بند (ز) همین ماده، ترویج استفاده از کودهای آلی، زیستی و اندامی (ارگانیک) در سطح مزارع و باغ‌های کشور حداقل در سقف یارانه سال آخر برنامه چهارم و افزایش میزان مصرف این‌گونه کودها به 35 درصد کل کودهای مصرفی در پایان برنامه قید شده که دولت مکلف به اجرای آن بوده است.

نه‌تنها این امر در برنامه چهارم و پنجم توسعه اجرایی نشد، بلکه در برنامه ششم توسعه هم که به گفته نمایندگان مجلس شورای اسلامی دولت فقط کلیات را ارائه کرده، رنگ و بویی از کودهای زیستی، ارگانیک و آلی دیده نمی‌شود.

اهمیت سلامت مردم و تولید غذای سالم در کشور، خبرنگار ایانا را بر آن داشت تا دلایل اجرایی نشدن قانون یارانه کودهای زیستی، مضرات، فواید استفاده از محصولات زیستی و اقدامات انجام شده را ازمسئولان و کارشناسان این بخش پیگیری کند.

سیامک علیزاده، رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان فرآورده‌های آلی و زیستی کشاورزی کشور در این باره به خبرنگار ایانا می‌گوید: سابقه تخصیص یارانه به کودهای زیستی به برنامه چهارم توسعه برمی‌گردد که طبق آن درصدی از یارانه کودهای شیمیایی برای کودهای زیستی و آلی درنظر گرفته شده بود، اما مسئولان وقت، دلیل اجرایی نشدن آن را بر اساس مصوبه شورای اقتصاد، تعلق عنوان یارانه به کودهای شیمیایی می‌دانستند و طبق اعتقاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی باید ردیف بودجه خاص و مستقلی برای کودهای زیستی، آلی و ارگانیک اختصاص می‌یافت.

به گفته وی، در بند (ز) ماده 143 برنامه پنجم توسعه مقرر شده بود، دولت طوری برنامه‌ریزی کند که در سال آخر برنامه حدود 35 درصد از یارانه کودهای شیمیایی جایگزین کودهای زیستی و ارگانیک شود که باز هم تحقق نیافت.

علیزاده بیان کرد: پیشنهاداتی برای در نظر گرفتن مشوق‌ها و مزایا جهت توزیع کودهای زیستی، تخصیص یارانه و توسعه سیاست‌های کاربرد کودها و سموم زیستی در برنامه ششم توسط معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، ستاد زیست‌فناوری و وزارت جهاد کشاورزی ارائه شده بود که در مرحله آخر بررسی برنامه حذف شد، اما در کلیات برنامه ششم مفادی وجود دارد که می‌توان انتظار داشت به غذای سالم توجه بیشتری شود.

افزایش 17 تنی عملکرد با کودهای زیستی

رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان فرآورده‌های آلی و زیستی کشاورزی کشور افزود: معاونت ترویج سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی با همکاری ستاد زیست‌فناوری، طرح‌هایی را به‌صورت ترویجی از سال 94 در هفت استان آغاز کرده‌اند که طبق آن، افزایش 17 تنی عملکرد در واحد سطح در تولید محصولات کشاورزی با مصرف کودهای زیستی گزارش شده و قرار است سال جاری در 16 استان اجرایی شود.

دو طرح ذیل به‌عنوان نمونه‌های طرح‌های ترویجی تأثیرگذار در عملکرد محصولات کشاورزی با استفاده از کودهای زیستی محسوب می‌شود.

1. طرح ترویجی استفاده از کودهای زیستی در زراعت برنج شهرستان گلوگاه باعث کاهش مصرف انواع کودها و صرفه‌جویی شده و کودهای تثبیت شده در خاک را آزاد می‌کند، همچنین باعث اسقرار بهتر گیاه به‌علت ریشه‌دهی و پنجه‌دهی بیشتر نسبت به شاهد می‌شود. جذب آب و مواد غذایی بهتر صورت می‌گیرد، در نتیجه گیاه در برابر انواع استرس‌های محیطی مقاوم می‌شود.

تفاوت‌های مشاهده‌شده در مدت اجرای طرح در مزرعه زیستی نسبت به مزرعه شاهد

2. طی بازدیدهای صورت‌گرفته از سایت تغذیه‌ای زراعت ذرت علوفه‌ای در شهرستان نظرآباد در مراحل رشد، به‌منظور مقایسه حجم بوته و ریشه و بنا بر مشاهدات صورت‌گرفته از نظر رشد طولی در مزرعه اصلی، نسبت به مزرعه شاهد افزایش رشد محسوسی مشاهده شده و در نهایت عملکرد قابل توجهی داشته است.

همچنین در این طرح هزینه خرید کود زیستی ( نیتروکارا ) به ازای هر هکتار 600 هزار ریال بوده که 17 تن افزایش عملکرد در واحد سطح مشاهده شده است.

طرح ترویجی استفاده از کودهای زیستی در زراعت ذرت علوفه‌ای شهرستان نظرآباد

سمت راست بوته شاهد - سمت چپ بوته زیستی

افزایش 15 درصدی تولیدات کشاورزی ایران با کشاورزی دقیق

محمدعلی ملبوبی، رئیس کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست‌فناوری درگفت‌وگو با ایانا با بیان اینکه در کشورهای پیشرو، محصولات کشاورزی با استفاده از تغذیه تلفیقی (کشاورزی دقیق) تولید می‌شود، عنوان کرد: تغذیه تلفیقی منجر به افزایش 15 درصدی تولید محصول سالم در کل محصولات، افزایش 10 درصدی تولید غلات و افزایش 30 درصدی تولید باغ‌ها در ایران و جهان شده است.

وی با بیان اینکه در دهه اخیر تغذیه تلفیقی گیاهان در دنیا مورد توجه قرار گرفته، افزود: طبق آن نسبت‌های متناسبی از میزان و چگونگی مصرف کودهای آلی، زیستی و شیمیایی با روش‌های مهندسی مشخص شده که باعث کاهش هزینه‌ها و ارتقای سلامت محصول می‌شود.

کاهش 50 درصدی کودهای شیمیایی در تغذیه تلفیقی

رئیس کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست‌فناوری با اشاره به اینکه با استفاده ازاین روش میزان مصرف کودهای شیمیایی تا 50 درصد کاهش می‌یابد، اظهار کرد: در این روش نیمی از کودهای شیمیایی حذف و به جای آن از کودهای زیستی، آلی و ارگانیک استفاده می‌شود که در نتیجه باقیمانده کودهای شیمیایی، فلزات سنگین و نیترات در محصولات کشاورزی کمتر از روش استفاده از کودهای شیمیایی است و موجب ارتقای کیفیت محصولات در این بخش می‌شود.

ملبوبی با بیان اینکه در ستاد زیست‌فناوری 5 سناریو وجود دارد که در سناریوی پنجم، هفت محصول زیست‌فناوری باید 4.6 درصد از بازار جهانی را تا افق 1404 تصاحب کنند، ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی طبق مصوبه کمیسیون علم و تحقیقاتی هیأت دولت باید برنامه‌ای برای تغذیه تلفیقی بنویسد که این روش در سه گام تشریح شود، به‌طوری‌که در سال نخست 10 درصد و سال دوم 35 درصد سطح زیرکشت کشور تحت کشت تلفیقی قرار بگیرد و سال سوم به بعد سالانه 10 درصد به سطح زیر کشت سال‌های قبل اضافه شود.

وی با اشاره به وجود یارانه در اصل مصوبات ستاد توسعه زیست‌فناوری برای کودهای زیستی، تأکید کرد: کودهای زیستی علاوه بر سالم تر بودن و افزایش محصول، قیمت پایین تری نسبت به کودهای شیمیایی دارند.

ملبوبی با اشاره به اینکه مصرف کود شیمیایی در کشور نهادینه شده است، اضافه کرد: در این زنجیره‌ها منافعی وجود دارد که حاضر به واگذاری بازار نیستند و با وجود اینکه می‌دانیم مصرف کودهای شیمیایی سلامتی آب، خاک و انسان‌ها را به خطر می‌اندازد، مقاومتی وجود دارد که تغذیه تلفیقی و استفاده از کودهای زیستی رونق نگیرد.

این گزارش می‌افزاید: عادی شدن مصرف کودهای شیمیایی، دسترسی آسان و یارانه حمایتی آن برای کشاورزان و مافیای واردکنندگان و تولیدکنندگان کودها و سموم شیمیایی منجر به آلودگی‌ آب، خاک، هوا، مقاومت آفات به سموم، گسترش مصرف کود شیمیایی و باقیمانده مواد شیمیایی درمحصولات کشاورزی شده؛ بنابراین انتظار می‌رود مسئولان جهت جلوگیری از بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان، حفظ منابع ملی و توسعه پایدار تولیدات سالم و ارگانیک، در ترویج کودها و سموم زیستی، آلی و ارگانیک قدم بردارند./

H-960419-01