جامعه مدنی؛ بستر شکل‌گیری تعاون‌گرایی

محمد سعید خاکسار؛ دکترای مدیریت دولتی

در الگوهای نظری جدید توسعه آنچه در فرایند توسعه پایدار کشاورزی مهم است؛ نهادینه کردن یادگیری مبتنی بر توسعه اکولوژیکی توسعه اجتماعات محلی، توانمندسازی، توسعه ظرفیتی نهادی، و تعاونگرایی است. در این خصوص جامعه مدنی و تقویت تشکل‌های مدنی و سازمان‌های اجتماعی، بستر مناسبی جهت افزایش ظرفیت دانش، مهارت و دسترسی به منابع در سطح افراد، گروه‌ها و کارگزاران توسعه خواهد بود.

اتکای اساسی نظریه‌های جدید توسعه پایدار و خصوصاً نظریه جدید تعاون گرایی بر جامعه مدنی است. جامعه مدنی بر بستر منطقه یا حوزه طبیعی تاکید دارد. برای نیل به توسعه پایدار، اصالت دادن به روابط بوم شناسانه، روح همیاری اجتماعی و یکپارچگی نیازهای مادی و معنوی ضروری است.

در این فضا نهادها و تشکل‌های تعاونی، فضای میان دولت متمرکز و افراد پراکنده را پر می‌کنند و اختیارات را با پاسخگویی مسئولان و مشارکت مردم همراه می‌سازند.

تشکیل و گستره فعالیت تعاونی‌ها از هر نوع اعم از تولیدی، خدماتی و توزیعی در هر کشور، بستگی زیادی به ضریب نفوذ دموکراسی اجتماعی و اقتصادی در آن جامعه دارد. دموکراسی حق حاکمیت اجتماعی فرد را در عرصه مناسبات کار اجتماعی شده وی تامین می‌کند. زیرا در تعاونی‌ها روح انسان محوری و دموکراسی حاکم است.

تعاونی‌ها عمدتاً سازمان‌هایی اقتصادی هستند که جهت پاسخگویی به نیازهای اعضایشان فعالیت می‌کنند انگیزه‌های اساسی که محرک آنها است ز سه منبع اساسی نشئت می‌گیرد:

اول؛ نیاز به حمایت در برابر استثمار نیروهای اقتصادی که بسیار قدرتمندتر از آن هستند که فرد بتواند به تنهایی در برابر آنها ایستادگی کند.

دوم؛ انگیزه برای بهبود وضع خویش از طریق استفاده بهینه از منابعی که غالباً کمیاب هستند.

سوم؛ توجه به تضمین بیشتر سود ممکن در هر شکلی از فعالیت‌های اقتصادی که فرد به آن مشغول است. همکاری و همفکری افراد برای تضمین رسیدن به اهداف فوق، انگیزه فعالیت همیارانه را ایجاد می‌کند.